Vroeger konden schepen overal in Zuidoost-Drenthe komen om er hun vrachtjes op te halen. Tot de vrachtauto’s die taak overnamen en de schepen deze kant niet meer op kwamen. De kanalen van Zuidoost-Drenthe begonnen dicht te groeien.
De sluis trekt altijd veel kijkers
Nieuwe vaarweg
Sinds 2013 kun je via het Koning Willem-Alexanderkanaal weer van Erica naar Ter Apel varen. Ten zuiden van Nieuw-Dordrecht vonden de kanaalgravers de Hondsrug op hun weg. Er moest over een afstand van een paar kilometer een hoogteverschil van vijf meter overwonnen worden. Bij de sluis ligt een indrukwekkende verzameling keien die bij het graven van het kanaal tevoorschijn zijn gekomen.
Halverwege de negentiende eeuw gooide de Hondsrug hier ook al roet in het eten bij het aan snee brengen van het veen. De aanwezigheid van de Hondsrug maakte dat het onmogelijk was om het veen achter Nieuw-Dordrecht op het Oranjekanaal af te wateren.

Koning Willem-Alexanderkanaal

original

jimbo

De kazematten, die in 1939 werden aangelegd als onderdeel van de verdediging van Nederland tegen een vijandelijke aanval, waren alle gelijkvormig en van het zogenaamde S-type. De beide kazematten bij Noord-Sleen zijn goed bewaard gebleven en nog goed zichtbaar. Zij bestreken de weg van Westenesch naar Noord-Sleen. De Nederlandse militairen wisten de Duitse bezetter op vrijdag 10 mei 1940 een aantal uren tegen te houden. Dit getuigt op zijn minst van moed, gezien de enorme overmacht waarmee zij werden geconfronteerd. De kogelinslagen in één van de twee bunkers getuigen hiervan. Het gebrek aan munitie en het ontbreken van communicatie dwong de Nederlandse soldaten uiteindelijk om af te druipen.
Kazematten bij Geesbrug
Ten noorden van de Oosterhesselerbrug (over de Verlengde Hoogeveensche Vaart tussen Oosterhesselen en Wachtum) en bij Geesbrug staan ook kazematten. Op 10 mei 1940 werden enkele zwaar onder vuur genomen. Zij zijn net als de kazematten bij Sleen zeer illustratief voor de wijze waarop de waarschuwingslinies in Drenthe in 1939-1940 werden opgebouwd: kazematten in tweetallen, langs de Drentse waterwegen ter hoogte van de bruggen, of op strategisch belangrijke punten. Het standaard S-type had drie schietgaten. Bovenop waren ijzeren haken bevestigd, waaraan camouflagenetten konden worden gehangen. Daarom heetten ze stekelvarkens.

Kazematten

De Klinkenberg is een lage bult met een ondiepe gracht eromheen. Het is een motte, een kasteelheuvel uit ca. 1225 -1250. Zo’n motte heeft steile zijkanten en is meestal opgehoogd met de grond die uit de gracht kwam die eromheen gegraven werd. De kasteelheuvel kan wel vier of vijf meter hoog zijn. De Klinkenberg heeft nog een iets lager voorterrein, de Keutershoogte, zodat de gracht een achtvorm heeft. De motte behoort tot het oudste type middeleeuwse versterking. De naam motte komt van het Latijnse ‘mota’, dat heuvel betekent. Er zou een houten toren op gestaan kunnen hebben met een houten palissade eromheen. Hij moet gediend hebben om de weg van Coevorden naar Ruinen te beheersen.

Vanuit de lucht is nog enigszins het spoor van de oude gracht te zien die om de heuvel loopt.
Mysteries
De Klinkenberg is met mysteries omgeven, zo doet het verhaal de ronde dat midden op de heuvel een kist verborgen zou zijn. Klokslag twaalf uur zou de deksel van de kist met zware slagen open en dicht slaan. De overlevering wil dat roofridders daar begonnen met de bouw van een kasteel. ’s Nachts werden zij verjaagd door de Geeser boeren met dorsvlegels en hooivorken. Toch lukte het de roofridders om uiteindelijk een kasteel te stichten.

Klinkenberg Gees

Gees –De bewoningsgeschiedenis van het esdorp Gees gaat terug tot de prehistorie. Al bij het begin van de jaartelling was er sprake van enkele boerderijen en celtic fields. Celtic fields waren omwalde akkertjes die werden beteeld totdat zij waren uitgeput, waarna nieuwe in gebruik werden genomen. De oudste schriftelijke vermelding stamt uit 1207, als G(h)ies, waarschijnlijk in de betekenis van moeilijk vruchtbaar te maken land. Lang was Gees belangrijker dan de latere hoofdplaats van de gemeente, Oosterhesselen. De meeste ambachtslieden waren te vinden in Gees en het was een aantrekkelijke vestigingsplaats voor enkele joodse families van handelaren. De joodse begraafplaats aan de overzijde van de es van het dorp herinnert daaraan. Ten noordwesten van het dorp ligt de boswachterij Gees, met daarbij de Geeserstroom.

De Huisweiden van Gees
Enkele jaren geleden ontstond het idee om op eigentijdse manier huisweiden in het dorp terug te brengen. Historische boerenerven met streekeigen groen, akkers met traditionele gewassen en huisweiden met oude dierenrassen. In 2012 sloegen de bewoners de handen ineen en werden in gezamenlijkheid authentieke weilandjes en dierenbehuizingen gebouwd. Daarmee werd het open karakter van het dorp versterkt en extra aantrekkelijk gemaakt door de introductie van zeldzame dierenrassen. Bij de Toeristische Informatie in Gees is een foldertje te verkrijgen met alle informatie en routebeschrijving.

Wil je meer ontdekken over Gees, haar rijke geschiedenis en de huisweiden in het dorp? Wandel dan de beleefroute ‘Historisch Gees’ of de wandelroute langs de huisweiden. Bij het Toeristische InformatiePunt in Gees is een folder te verkrijgen met alle informatie en de routebeschrijving.
Via deze link vind je ook de beschrijving van de wandeling door Gees.

De huisweiden waar de Bentheimer varkens vertoeven.
Bij de rondwandeling kom je eiken hekken en dierenbehuizingen tegen zoals je ze vroeger in deze streek zag. Kenmerkend zijn bijvoorbeeld de ouderwetse raamkozijnen waardoor er veel lichtinval is, oud-hollandse dakpannen en wanden bekleed met verticale houten delen. Onderweg zie je, naast de zwartbonte Holsteiner melkkoeien, Piemonteser vleeskoeien en Texelaar schapen, Drentse Heideschapen, Nederlandse Landgeiten, Bonte Bentheimer Varkens, Landganzen, een Nederlands Trekpaard en bijenkasten. Op de site van de Stichting Zeldzame Huisdierrassen vind je meer informatie over álle zeldzame huisdierrassen.

Huisweiden van Gees

Aan de weg van Oosterhesselen naar Sleen vind je landgoed De Klencke, één van de oude havezathen van Drenthe. Het ligt aan de rand van het beekdal van de Westerstroom. Rond het 18e-eeuwse adellijk huis ligt een landgoedbos met grote oude eiken en beuken. De Klencke is eigendom van Natuurmonumenten.

Oud bos
Het huis De Klencke wordt particulier bewoond. De oude landgoedbossen zijn voor het publiek vrij toegankelijk. Sommige eiken zijn inmiddels meer dan 300 jaar oud, ofwel ouder dan het huis dat in zijn huidige vorm namelijk van rond het jaar 1760 is. Het landgoedbos hoort daarmee tot de oudste bossen van het Hondsruggebied.
Klencker Esch
Op De Klencke maak je kennis met de kleinschaligheid van het esdorpenlandschap zoals dat elders in het Hondsruggebied bijna verdwenen is. Ten westen van het bos liggen de akkers op de hooggelegen Klencker Esch. Aan de andere kant heb je de Klenckerlanden langs de Westerstroom.

Landgoed De Klencke

Oud boerendorp Oud-Aalden
Om met eigen ogen te zien hoe een Drents esdorp vroeger functioneerde, moet je in het oude gedeelte van het dorp Aalden gaan kijken. Met zijn klinkerweggetjes langs de oude boerderijen is het één van de mooiste buurtjes van Drenthe.

De brink van Oud Aalden
Symbiose van landbouw en natuur
Aan de ene kant van Aalden liggen de essen op de hogere gronden. De vroegere weilanden en hooilanden vind je aan de andere kant van het dorp in het beekdal van Aalderstroom en Westerstroom.
De erven van de boerderijen zijn niet alleen monumentaal mensenwerk, maar ook kostbare stukjes natuur. Let bijvoorbeeld eens op de prachtige oude appelbomen en perenbomen bij de boerderijen. En op de prachtige tuinen met ouderwetse ‘boerenplanten’ als pioenrozen, hortensia’s, dahlia’s en duizendschoon.

Oud Aalden

Eerlijk gezegd heeft er waarschijnlijk nooit een Prinses van Zweeloo bestaan. Archeologen gaven deze bijnaam aan de vrouw waarvan ze een halve eeuw geleden het graf vonden op de es van Zweeloo. Behalve een vaag silhouet van het lichaam vonden ze in het graf kostbare sieraden en restanten van haar kleding.
“Prinses van Zweeloo”
Het graf op de es
Het graf van de Prinses van Zweeloo werd in 1952 gevonden op de es tegenover het twaalfde-eeuwse kerkje. Archeologen vonden er meer dan honderd graven uit het begin van de middeleeuwen, de periode van 400 tot 850 na Chr. Het grafveld was dus in gebruik vlak vóór de komst van het christendom en dus vóór de bouw van het eerste kerkje van Zweeloo. De vage contouren van haar grafheuvel zijn nog zichtbaar bij de picknickplek aan de Wheem.
Grafgiften
De Prinses van Zweeloo moet rond 450 na Chr. geleefd hebben. Hoe oud ze geworden is, weten we niet. Als lijkkleed droeg ze een linnen gewaad met een wollen mantel eroverheen, vastgemaakt met mantelspelden. Ze droeg een snoer van 130 kleine glazen kralen en een snoer met 100 barnstenen kralen en ze kreeg tal van andere grafgiften mee.

Prinses van Zweeloo

De afgelopen jaren heeft Waterschap Vechtstromen veel geïnvesteerd in het herstel van het beekdal van Aalderstroom en Westerstroom, net ten zuiden van het dorp Aalden. In het hele gebied werd zo’n 1200 hectare landbouwgrond veranderd in natuurgebied.
Natuurvriendelijke oevers
De Aalderstroom kreeg een smallere bedding waardoor de beek weer flink ging stromen. Veel oevers zijn natuurvriendelijker gemaakt door ze geleidelijk af te laten lopen. Vistrappen zorgen ervoor dat vissen de bovenloop weer kunnen bereiken.
Westerstroom
Voorbij het dorp Aalden is de kaarsrechte Westerstroom weer veranderd in een bochtige beek. De Westerstroom loopt door een weids landschap. In de Huismaten en de Kerkhorsten tussen Aalden en Oosterhesselen kan, als het nodig is, tijdelijk 350.000 kubieke meter water worden opgeslagen.

Aalderstroom

De Kunstenaars Herberg van Zweeloo
In Zweeloo was het niet eenvoudig voor schilders om onderdak te vinden; de herbergiers hadden het niet zo op vreemden begrepen. Toch zijn de namen van twee wereldberoemde schilders, de Duitse Max Liebermann en Vincent van Gogh, aan dit dorp verbonden.

Tientallen schilders van naam
Behalve deze twee groten zijn vele tientallen schilders van naam hierheen getrokken om de eeuwenoude bomen en stokoude boerderijen vast te leggen. In de oude herberg in Zweeloo, nu restaurant Tante Sweel, is van alles te zien en te horen over de kunstenaars van Zweeloo.

Kunstenaars Herberg

In de bossen tussen Schoonoord en Noord-Sleen ligt de populaire zwemplas De Kibbelkoele. Het water in de oude zandafgraving is helder en ondiep en daarmee veilig voor kinderen.

Kunstmatig meertje
Plassen als De Kibbelkoele zijn kunstmatige meertjes die door de winning van het aan de oppervlakte liggende dekzand ontstaan zijn. Dit meertje dankt zijn bestaan aan de aanleg in de jaren ’70  van de N381, de weg van Emmen naar Drachten.
Metselzand
Behalve deze ondiepe zandplassen zijn in het Hondsruggebied ook enkele zandwinplaatsen waar bedrijven onder andere metselzand diep uit de grond opzuigen. Het gaat hier vooral om het fijne witte zand dat hier vóór de laatste ijstijden door rivieren afgezet is. Deze ‘zandgaten’ kunnen tientallen meters diep zijn. Blijf erbij vandaan, onder andere vanwege het instortingsgevaar van de oevers.

Kibbelkoele

Het mysterie van het Sleenerzand
Nog niet zo lang geleden was het Sleenerzand tussen Schoonoord en Noord-Sleen een woest en verlaten gebied van heide en zandverstuivingen. De zandverstuivingen ontstonden vooral dankzij de druk bereden Sleenerweg die dwars over het veld liep, één van de oude noord-zuidroutes (Groningen-Coevorden). Een belangrijke reden om aan het begin van de vorige eeuw de zandduinen van het Sleenerzand aan te pakken, was de bedreiging die het zand vormde voor het Oranjekanaal. Hier bij het dorp Schoonoord doorsneed het kanaal de Rug van Rolde. Staatsbosbeheer beplantte het Sleenerzand destijds met grove den, lariks en fijnspar.
Veentje in het Sleenerzand
Lange tijd bewoond
In elk geval al zo’n 3000 jaar achter elkaar moet het Sleenerzand op de Rug van Rolde bewoond geweest zijn. Uit die hele periode zijn op het veld overblijfselen van hun aanwezigheid te vinden: een hunebed uit de steentijd, grafheuvels uit de bronstijd en een celtic field uit de ijzertijd. Na het begin van de jaartelling verlieten de boeren het veld en zochten ze betere plekken voor hun akkers.
De Papeloze Kerk op het Sleenerzand
Hunebed D49 op het Sleenerzand is een bijzonder hunebed. Al was het alleen maar vanwege zijn naam Papeloze Kerk. In de zestiende eeuw werden bij het hunebed in de open lucht illegaal protestantse diensten zonder ‘paap’ gehouden, ofwel zonder een katholieke priester.
‘Papeloze kerk’
Prof. Van Giffen heeft in de jaren ’50 een groot deel van het hunebed gereconstrueerd. Hij wilde laten zien hoe de hunebedden er in de steentijd uitgezien moeten hebben. De Papeloze Kerk kreeg weer voor ruim de helft een dekheuvel van zand en heideplaggen en een krans van staande stenen. Zo’n actie zou vanwege de beschermde status van de hunebedden nu ondenkbaar zijn.
Galgenberg
Op het Sleenerzand ligt ook de oude grafheuvel “De Galgenberg”. Vroeger was deze grafheuvel vanuit de wijde omtrek te zien, en de galg diende als afschrikwekkend voorbeeld voor passanten

Sleenerzand

Met z'n machtige vleugels bepaalt de achtkantige (hoge) stellingmolen "Jan Pol" sinds 1820 het oude dorpsgezicht van het rustieke Drentse dorp Dalen. De Jan Pol is een koren- en pelmolen in het Drentse Dalen. De molen is als museum ingericht, maar draait zeer geregeld dankzij enkele vrijwillige molenaars.

De Jan Pol Molen is tevens een Museum Molen. De hoge stellingmolen dateert uit 1820 en laat nog zo af en toe zien wat hij waard is, het Malen van Graan tot Meel wordt nog af en toe gedaan en dat alles op windkracht.

Het molengedeelte is te bezichtigen, maar daarnaast is er ook van alles te zien en te doen. Op de begane grond vindt u diverse bodemvondsten en gebruiksvoorwerpen uit de prehistorie tot aan 1850. Ook kunt u beeld krijgen van beroepen en het leven op het platteland rond 1900. Kinderen kunnen volop actief bezig zijn, zo kunnen ze o.a. zelf graan malen en wegen.

Museummolen Jan Pol

In de AmbachtWinkel worden de producten verkocht welke gemaakt zijn door de ambachtlieden die aangesloten zijn bij het project Ambachtmakelaar van De Hondsrug UNESCO Global Geopark.

AmbachtWinkel The Homestead

Sinds 1814, meer dan tweehonderd jaar, domineert molen De Bente (de Bentermolen in de volksmond) het landschap ten zuiden van Dalen. Eerder stond er ook al een molen op deze plek. Die was in brand geschoten door de Fransen die de vesting Coevorden bezet hielden.
 
Malen op windkracht
Rogge en boekweit: dat verbouwden de boeren vooral op de arme gronden rond de molen. De molenaar verwerkte dit op windkracht tot meel voor mens en dier. Later kwam er een diesel- en elektromotor bij, om ook te kunnen malen als er geen wind was. Vanaf de jaren '50 werden er vooral diervoeders in de molen verwerkt. De molen kreeg silo’s en een hamermolen.

De gemeente Dalen liet de molen in 1976 restaureren. Omdat de molen geen binnenwerk meer had, plaatste molenmaker Medendorp uit Zuidlaren het binnenwerk van een gesloopte molen (1894) uit het Duitse Großheide en een gietijzeren bovenas (1866) uit Koekange.

De mulder was een man van aanzien en een eindeloze bron van informatie voor de boeren die hun koren kwamen laten malen. Ook bij de molenaar van De Bente is er aan verhalen geen gebrek. De molen kan nog steeds functioneren en wanneer mogelijk demonstreren de vrijwillige molenaars dit.
Als de wieken draaien bent u van harte welkom! Onderin de molen is ook een klein meelwinkeltje gevestigd waar diverse meelproducten en andere kleinigheden te koop zijn.

Vrijwel ieder dorp in Drenthe van enige omvang heeft ooit een of meer korenmolens geteld. Op zijn hoogtepunt rond 1850 stonden er in Drenthe naar schatting meer dan 100. Daarnaast waren op tal van plekken houtzaagmolens te vinden. Van die molens zijn tegenwoordig nog 37 windmolens over, met de grootste concentratie in de gemeente Coevorden, namelijk 8. Dalen kent nog twee molens, Jan Pol en de Bente. De andere molen in Dalen is Molen Jan Pol, een stellingmolen uit 1876. De molen wordt beheerd door de stichting ‘Aold Daol’n’ die in het bezit is van een collectie streekantiek/curiositeiten die ze tentoonstelt in de molen.

Molen De Bente

De molen van Coevorden vindt zijn oorsprong in Haarlem. Het scheelde niet veel of er was een replica van de Coevorder Arend in het Canadese Vancouver gebouwd. Helaas is dat door de economische crisis niet doorgegaan. De Arend is sinds 2013 weer maalvaardig, een verdienste van een actieve groep molenaars. De molen draait alle zaterdagen. In de buurt op molendag? Ga langs bij de Arend, er zijn originele en leuke activiteiten. 

De geschiedenis van molen de Arend is niet helemaal duidelijk. Naar alle waarschijnljkheid komt de molen uit Haarleem, maar op welke locatie is niet duidelijk. De molen heeft op de vorige plek een andere functie gehad, dat is af te leiden uit verschillende bijzonderheden in de bouw. In de jaren '70 was de toestand van de molen deplorabel en totaal overwoekerd met klimop. Na verschillende restauaraties staat de molen er nu weer prachtig bij en is zelfs geschilderd in de kleuren van omstreeks 1937. 

Bouwjaar: 1894

Type: Achtkante bovenkruier met stelling

Molen De Arend

Museum Thijnhof is het nieuwste en misschien wel meest sympathieke museum van Drenthe. In het museum, fraai gehuisvest in Coevorden, is voornamelijk realistische en surrealistische kunst te zien.

De vaste collectie van het museum bestaat uit het oeuvre van kunstschilder Kees Thijn, tevens de initiatiefnemer voor het nieuwe museum. Zijn kunstwerken worden in wisselende samenstelling tentoongesteld. Daarnaast zijn er permanent kunstwerken van de Noord-Nederlandse surrealisten Jan van den Brink en Henk Bloemhof te bezichtigen.

Een aantal overige expositieruimten is ingericht en beschikbaar voor wisselende exposities van andere kunstenaars, die werkzaam zijn in de kunstuitingen realisme tot surrealisme. Deze ruimten kunnen worden gehuurd voor een periode van acht weken.

Het museum is daarnaast ook geschikt voor zakelijk gebruik en heeft een klein buitenterras met beperkte horecavoorzieningen.

Museum Thijnhof

Stedelijk Museum Coevorden heeft een boeiende, maar heftige geschiedenis achter de rug vol oorlog, vernietiging en een eeuwig durende strijd om de macht. Het Stedelijk Museum Coevorden, gevestigd in het Arsenaal, neemt de bezoeker mee op een ontdekkingsreis langs het verhaal van Coevorden vanaf de eerste burggraaf tot en met de dag van vandaag. Met een prachtige vaste collectie, wisselende tentoonstellingen en diverse kinderactiviteiten is een bezoek aan het Stedelijk Museum een plezier voor jong en oud.

Stedelijk Museum Coevorden

Meer dan 800 Jaar strijd rond Kasteel Coevorden.
Wanneer het kasteel is gesticht is onbekend. De eerste vermelding stamt uit 1141. Het staat op een strategische plek op de kruising van belangrijke handelswegen waar de ontoegankelijke veenmoerassen overgestoken konden worden via doorwaadbare plaatsen (voorden) in de rivieren. Na Coevorden lag geheel Drenthe en Noord-Nederland open. Dat maakte de plek van strategisch belang en van bijzondere economische betekenis.
Living history rond het kasteel
Functie
Wellicht heeft het kasteel in 1402 zijn huidige uiterlijk gekregen. Tevens waren er verdedigingstorens op het terrein aanwezig en werd het omgeven door een wal van aarde en steen. Het kasteelterrein bleef eeuwenlang gehandhaafd. Na de Franse tijd (1813) werd het kasteel een militair hospitaal. In 1900 trok het gemeentebestuur erin. Behalve de hoofdvleugel van het kasteel werden de overige gebouwen op het kasteelterrein in de loop van de tijd afgebroken en de gracht werd steeds verder gedempt. Een toren werd in 1972 gereconstrueerd met behulp van een paragnost. Tegenwoordig is het kasteel, na wederom een flinke restauratie, in gebruik als restaurant.
Twee markante historische gebouwen - op nog geen 100 meter afstand van elkaar – zijn met behoud van hun eigen karakter omgebouwd naar een Château-restaurant en een luxueus hotel.
Het karakteristieke Kasteel Coevorden – het enige van Drenthe - biedt als Château-restaurant topgastronomie tegen een aangenaam tarief. Het kasteel biedt o.a. ruimte aan een wijn- en bierkelder, een kookstudio en een heerlijk terras. Bijzonder is de combinatie met het voormalige graanpakhuis De Vlijt. Hotel De Vlijt beschikt over 24 luxe hotelkamers en suites.

Het Kasteel

In het dorpje Ane, net over de grens met Overijssel en ten zuiden van Coevorden, staat een monument van enige op elkaar gestapelde keien op een sokkel van gemetselde keitjes. Dit monumentje herinnert aan een belangrijke gebeurtenis in de geschiedenis van Drenthe die tot op de huidige dag doorklinkt, namelijk de Slag bij Ane.

Twee legers tegenover elkaar
Op 28 juli 1227 stonden hier in de omgeving twee legers tegenover elkaar, gescheiden door een strook moerasgrond. Aan de ene kant Rudolf van Coevorden met zijn broers, wat ridders en weerbare mannen uit Drenthe. Tegenover hem stond de wettige landheer van Drenthe, bisschop Otto II van Utrecht met een groot aantal edelen. Dezen waanden zich superieur en verwachtten de opstandige Rudolf zonder veel moeite tot de orde te kunnen roepen. Maar het pakte anders uit. Door hun zware wapenrusting zakten zij weg in de moerassige grond en werden zij een gemakkelijke prooi voor hun tegenstanders die veel lichter waren uitgerust.

Een middeleeuws verslag
Een gedetailleerd verslag van de strijd is bewaard gebleven. De Drenten slachtten hen af als vee en beroofden hen van alles. De bisschop namen ze gevangen en schoren met een zwaard zijn tonsuur af met huid en al, ze hakten van alle kanten op hem in en maakten hem af. Ten slotte trapten ze het ontzielde lichaam het moeras in en lieten het wegzinken. Aldus een middeleeuws verslag. Het zou slechts een tijdelijke overwinning blijken, want een jaar later sloeg de nieuwe bisschop hard terug.
Als genoegdoening voor het toegebrachte verlies werden de Drenten gedwongen een klooster te stichten. Dit klooster werd uiteindelijk in Assen gebouwd, wat erin heeft geresulteerd dat Assen nu de hoofdstad van Drenthe is.

Slag bij Ane

Vanuit Vlieghuis – een buurtschap tussen Coevorden en Schoonebeek – liep vroeger een pas door de veenmoerassen naar het noordwesten. Deze pas had de naam de Katshaar. Voorbij de Katshaar voerde de route over andere zandruggen in de Dalervenen, langs Den Hool in de richting van Sleen, Dalen en Coevorden.
Route naar Groningen
In 1593, tijdens de Tachtigjarige oorlog, was een Spaanse troepenmacht al eens vanuit Duitsland over de Katshaarpas naar de stad Groningen getrokken. Daarom werd een nieuwe, betrekkelijk kleine, stervormige schans aangelegd. In welk jaar is niet bekend. In 1681 was de schans er in ieder geval. Een nieuw aangelegde schans in 1797 bestond uit een vierkante redoute van 50 x 50 meter. Daarvoor lag een wal met twee bolwerken. Rondom de schans bevond zich een gracht, die echter in de zomer bijna droog was.

Katshaarschans

De Zwaantje Hans-Stokman’s Hof is een fraai gerestaureerde boerderij met schuur uit hoogstwaarschijnlijk de 17de eeuw. In 1877 (te zien aan de gevelsteen boven de baanderdeur) heeft er een verbouwing plaatsgevonden, de boerderij is toen ingekort. De familie Hans is eigenaar geworden in 1885. Deze familie, afkomstig uit de Graafschap Bentheim in Duitsland, heeft bijna 100 jaar in deze boerderij gewoond. Een van de laatste leden van de familie (Zwaantje Hans) heeft door het zandstrooien van deze boerderij een toeristische attractie van formaat gemaakt.
In veel boerderijen in de provincie Drenthe trof men vroeger een zandtapijt aan. Tot het begin van de vorige eeuw was vloerbedekking een onbekend begrip voor de boer. De vloeren in de verschillende vertrekken bestonden uit grote brokken Bentheimer zandsteen en blauwe en rode plavuizen. Met fijn zand bracht de vrouw van de boer meestal eens in de week een versiering aan op een van die kale vloeren: een zandtapijt. Bij het zandstrooien toonden de boerinnen hun kunstzinnige aanleg. Allerlei figuren werden tot een compleet zandtapijt gestrooid, echte kunstwerken waren het. De boerenkeuken zag er dan op z’n zondags uit.
In Schoonebeek is dit historische gebruik in ere gehouden. In de zandstrooiboerderij kun je de kunst van het zandstrooien zien en het ook zelf eens proberen. De boerderij is kort geleden helemaal vernieuwd als museum en je kunt er ook een expositie van de NAM bekijken over geologie en de oliewinning in Schoonebeek.
Schoonebeek: boerenkernen, booën en olie
Schoonebeek is een dorp in het uiterste zuidoosten van Drenthe. Het bestaat uit een langgerekt lint van in oorsprong boerenkernen, die zijn ontstaan op smalle zandruggen in een nat en venig gebied. Aan de zuidkant grenst het aan het Schoonebeekerdiep dat ook de grens vormt met Duitsland. Aan de noordkant strekte zich tot in de twintigste eeuw een immens veengebied uit, het Bourtanger Moor. In de middeleeuwen hebben zich hier boeren gevestigd die boven op het veen en in het dal van het diep landbouw zijn gaan bedrijven, met veeteelt en akkerbouw. Dat is eeuwenlang zo gegaan. De gaaf bewaard gebleven dorpjes (beschermde dorpsgezichten) Westerse Bos, Middendorp en Oosterse Bos ademen nog helemaal die sfeer. In het begin van de negentiende eeuw is er een kern bijgekomen vlak aan de Duitse grens. Dat is Nieuw-Schoonebeek, de plek waar Duitse kolonisten boerenbedrijven gevestigd hebben.
Een ingrijpende verandering deed zich voor in de jaren vlak na de Tweede Wereldoorlog, toen bleek dat er in de diepe ondergrond een grote voorraad aardolie zat. Dat leidde er toe dat het gebied vol kwam te staan met jaknikkers en dat er vele nieuwe activiteiten en inwoners kwamen. Dat gaat door tot op de dag van vandaag. Op de deel van de boerderij is een permanente tentoonstelling ingericht over de oliewinning in Schoonebeek. In het centrum van het dorp staat nog een jaknikker die eraan herinnert.
De laatste jaknikker in Schoonebeek
Wilms Boo
Een bijzonderheid van Schoonebeek waren de booën, waarvan er veel in het dal van het Schoonebeekerdiep hebben gestaan. Een boo was een veestal, die op grote afstand van de boerderij stond, als een soort dochteronderneming. Gedurende een groot deel van het jaar verbleef een kudde rundvee daar, onder de hoede van een herder. Het vee werd er geweid en vetgemest, om alleen in de winter voor korte tijd terug te keren naar de boerderij. De enige bewaard gebleven originele Wilms boo is kort na de restauratie door brandstichting verloren gegaan. Op de plek staat nu een reconstructie.

Zandstrooiboerderij

Dat drinkwater ‘gewoon’ uit de kraan komt, is een betrekkelijk nieuw verschijnsel. Veel Drenten waren tot ver in de 20e eeuw op de eigen putten en pompen aangewezen. De meeste waterputten zijn sindsdien verdwenen, maar in Schoonebeek zijn nog enkele mooie exemplaren bewaard.

Bentheimer zandsteen
In het dorp Schoonebeek zijn enkele waterputten uit de achttiende eeuw bewaard gebleven. Ze zijn gebouwd van het beste bouwmateriaal dat in de streek voorhanden was: Bentheimer zandsteen. De Schoonebeker boeren konden zich blijkbaar de luxe van zo’n chique waterput permitteren.

Slachtvee
Nog steeds getuigen de boerderijen in het Westerse Bos, Middendorp en het Oosterse Bos van hun vroegere welvaart. Schoonebeek werd in de achttiende eeuw rijk van het opfokken van slachtvee. Het slachtvee was voor de Hollandse en Duitse markt.

Waterputten

Het Industrieel Smalspoormuseum in Erica vertelt het verhaal van het smalspoor in de vorige eeuw. Hoe dit gebruikt werd bij de industriële ontwikkeling van Nederland. En het verhaal van de Amsterdammers die in Zuidoost Drenthe rijk dachten te worden van de turf. Met een rondrit van vijf kwartier per smalspoortrein, een bezoek aan de historische turfstrooisel en aan het binnen- en buitenmuseum heeft u een onvergetelijk uitje in unieke omgeving. Een beleving die voor iedere bezoeker verrassend is.

Kijk voor de actuele openingstijden op www.smalspoorcentrum.nl.

Industrieel Smalspoor Museum

In september 2018 is de nieuwe, innovatieve schaapskooi Bargerveen in Weiteveen in gebruik genomen. Schaapskooi Bargerveen is de grootste schaapskooi die er in Nederland is voor natuurbegrazing. De schaapskooi biedt onderdak aan 1000 schapen, deze zijn onderverdeeld in verschillende schaapskuddes van zo’n 350 schapen.

Schaapskooi Bargerveen

Grootste veengebied Bargerveen
Na de laatste ijstijd begon zo’n 10.000 jaar geleden het klimaat warmer en vochtiger te worden. In het stagnerende water van de beekdalen ging veenmos groeien. Het veen bleef doorgroeien en zo ontwikkelde zich tussen de rivieren Hunze en Eems een enorm veenmoeras: het Bourtangermoeras. Eens was het wel 3000 vierkante kilometer groot.

Bargerveen, overblijfsel van het Bourtangermoeras
Omhoog groeien
Het veenpakket werd zo dik dat het zelfs tegen de Hondsrug omhoog begon te groeien. Hier en daar bedekte het veen de Hondsrug volledig, zo ook hier aan de rand van het Bargerveen. Onderweg zie je veel keien die bij de vervening onder het veen gevonden zijn.
Levend hoogveen
Het Bargerveen is het enige grote, levende stuk van het Bourtangermoeras dat in Nederland overgebleven is. Het is een natuurgebied van meer dan 2000 hectare met één van de laatste stukken levend hoogveen. In kleine veenmeertjes – meerstallen heten ze – groeit nog steeds het veenmos.
Veen en water
Veen en water hebben alles met elkaar te maken. Veen bestaat voor negentig procent uit water. Het water zorgt ervoor dat het veenmos kan groeien tot metersdikke veenpakketten. Een veengebied is allesbehalve vlak en eentonig. Je vindt er hoge veenbulten, vlakke stukken, moerassen en meertjes. Het noordelijke deel van het Bargerveen is één grote waterpartij. Een waar vogelparadijs, zoals je in de grote kijkhut met eigen ogen kunt zien.
Natuurgebied
Eens strekte het Bourtangermoeras zich uit van de Hunze tot aan de Eems en was het groter dan de provincie Drenthe. Wat er in Drenthe van overbleef, is het Bargerveen in het zuidoosten van de provincie. Met een oppervlak van 2000 hectare overigens nog steeds een natuurgebied om u tegen te zeggen.

Veenpluis als kenmerkende vegetatie
Uniek en kwetsbaar
In het Bargerveen vind je levend hoogveen en dat is een voor Nederland unieke situatie. En heel kwetsbaar! Met dammen probeert Staatsbosbeheer zoveel mogelijk het water in het Bargerveen vast te houden. Als het veen verdroogt, verdwijnen met het veenmos ook de zeldzame planten en dieren van het hoogveen. Dus is het letterlijk een kwestie van ‘pappen en nathouden’… In het Bargerveen zie je wat je elders in de natuur van het Hondsruggebied ook zo vaak ziet: dat mens en natuur elkaar hard nodig hebben!

Bargerveen

De grote stenen van het Oosterbos
Aan de rand van het Oosterbos bij Nieuw-Dordrecht ligt een aantal stenen bij elkaar. Ze zijn van dezelfde granietsoort. Sterker nog, waarschijnlijk waren ze samen ooit één grote zwerfkei. Veel zwerfstenen braken door het geweld van het kruiende ijs in stukken. Of ze knapten tijdens de laatste ijstijd onder invloed van de kou en ijs. Het Oosterbos is een recent aangeplant bos op het hoogveen van Zuidoost Drenthe. 

Bedekt door het veen
Eens lagen deze stenen hier in het zand van een kale helling van de Hondsrug. Na de laatste ijstijd, tienduizend jaar geleden werd het klimaat warmer. Er gingen planten, struiken en bomen groeien. En het veen begon te groeien. Het groeide na verloop van tijd tegen de Hondsrug omhoog.
Centimeter voor centimeter bedekte het hoogveen de stenen van dit ‘Geologisch monument’. Uiteindelijk verdwenen de stenen compleet onder een dikke veendeken. De hele Hondsrug ten zuiden van Emmen werd door het veen bedekt…

Oosterbos

"Wij brengen verhalen over Drenthe en emoties bij erfgoed."

In Nieuw-Dordrecht, onder de rook van Emmen, vindt u Museum Collectie Brands. Het museum herbergt de verzameling van Jans Brands (1932-2019). Gedurende 65 jaar verzamelde hij, in de boerderij naast het museum waar hij is geboren en getogen, ruim 50.000 boeken en 20.000 voorwerpen. Jans zag als kind al het bijzondere van alledaagse dingen. Wat anderen weg zouden gooien bewaarde hij. Op rommelmarkten en veilingen wist hij unieke en kostbare objecten te verwerven. Belangrijkste voorwaarde voor Jans, als er maar een verhaal achter het voorwerp school.

Jans’ verzameling breidde zich zo sterk uit dat zijn boerderij tot de nok toe volgestouwd stond. Verzamelen betekende voor Jans voornamelijk ‘niets weggooien’. Een bekende uitspraak van Jans is: Dat zie’j laoter nooit weer! (Dat zie je later nooit weer). Een grote wens van Jans was dan ook dat zijn verzameling behouden zou blijven wanneer hij het zelf niet langer zou kunnen beheren. In 2011 zag Museum Collectie Brands het levenslicht en in 2015 werd het museum opgenomen in het museumregister.

In de collectie van het museum zijn veel gebruiksvoorwerpen uit het (Zuidoost-) Drenthe van enkele decennia geleden te vinden. Alsof Jans de tijd eigenhandig de tijd tot een halt heeft weten te roepen om zo een stukje historie voor de toekomst te bewaren. Ook vind je in het museum pareltjes uit de Nederlandse historie, zoals drukwerken van H.N. Werkman (1882-1945, bekend van kunstenaarscollectief De Ploeg) en eeuwenoude boeken met als topstuk het leenmannenregister van de bisschoppen van Utrecht uit de 14e eeuw. Maar ook daar houdt het niet op, de collectie kent ook munten, penningen, gewichten, almanakken, bijbels en nog vele voorwerpen van over de hele wereld. Kortom, je raakt nooit uitgekeken bij Museum Collectie Brands!

Museum Collectie Brands

De mysterieuze Veenweg bij Nieuw-Dordrecht
Ongeveer op de plek waar de weg van Nieuw-Dordrecht naar Barger-Compascuum door het Oosterbos gaat, ligt onder de grond een uniek prehistorisch monument: de veenweg van Nieuw-Dordrecht.
Mysterieuze wereld
Meer dan 100 jaar geleden werd de veenweg ontdekt. In de loop van de tijd zijn verschillende stukken ervan blootgelegd. De weg was zeker 800 meter lang, misschien wel een kilometer. Dankzij jaarringenonderzoek bleek de aanleg van de weg precies te dateren op het jaar 2549 v.Chr.
De opgraving maakt de veenweg zichtbaar.
De betekenis van de veenweg is altijd onderwerp van verhitte discussies onder archeologen geweest. Om het hele moeras te overbruggen moest de weg meer dan dertien kilometer lang worden en de bouwers legden slechts de eerste kilometer aan. Was het een mislukt project, zoals men wel eens gedacht heeft? Andere archeologen denken dat de veenweg de steentijdmensen naar hun heilige plaatsen in het veen bracht.

Veenweg

Zien, ontdekken, doen en leren in het grootste museum van Nederland. Van een dorp van plaggenhutten tot het dorpsleven in het veen.

Ontdek het Veenpark per stoomtrein, of wat dacht je van een tochtje per turfschip? Voor kinderen is er een grote nieuwe speeltuin en voor de hele familie, van groot tot klein, een digitale speurtocht. Leuk en leerzaam!

Met de digitale speurtocht “speur en scan” kunnen kinderen en volwassenen tijdens een spannende quiz het Veenpark verkennen. Neem een kijkje in het Aole Compas, een nederzetting van plaggenhutten op verend veen en in Bargermond 1920; een dorp in het veen met kerk, kroeg en school. Je ziet iedereen aan het werk: de molenaar, de bakker, de smid en de klompenmaker. En in het kruidenierswinkeltje kun je "snoep van toen” proeven: zoethout!

Veenpark

De "Dikste Stien" in het Noordbargerbos
Het ijs van de Saale-ijstijd bracht vanuit Scandinavië keien in alle soorten en maten onze kant op. De grootste zwerfkei van Drenthe ligt langs de weg van Emmen naar Erm in het Noordbargerbos. De Dikste Stien moet minstens 55.000 kilo zwaar zijn. Het Noordbargerbos is een vrij jong bos in een mooi natuurgebied. 

Dikste Stien
5.000 jaar geleden maakte het trechterbekervolk handig gebruik van de aanwezigheid van deze ijstijdstenen. Ze stapelden met vereende krachten kleinere en grotere keien op tot hun monumentale hunebedden. Lange tijd dachten de mensen uit de buurt dat de Dikste Stien een deksteen van een hunebed was. Het kreeg zelfs officieel het nummer D48. ‘Hunebedprofessor’ Van Giffen kwam er snel achter dat hij hunebed D48 gevoeglijk van zijn lijstje kon schrappen…

Noordbargerbos

Midden in Emmen-Centrum staat WILDLANDS Adventure Zoo Emmen. Spot ijsberen in het ijzige poolgebied Nortica. Vaar tussen de olifanten en apen in het tropisch oerwoud Jungola en maak een avontuurlijke tocht in een safari truck over de savanne van Serenga.

KLIMAATZONES
In de verschillende klimaatzones zijn er expedities die vol verrassingen zitten. In de Jungola ontdek je de dieren van dichtbij met de Rimbula River, op de Jungle Trail ontdek je de Jungola hoog boven de grond en in de olifantenvallei loop je langs de rivier bedding waar de kudde rustig zijn gang gaat. 

Ontdek de Serenga Safari in een oude truck, die je meeneemt op een avontuurlijke safaritocht over de Savanne. Hoog op leeuwenberg kijkt de koning der dieren over de vlakte en in de bavianenarena ben jij de attractie!

Wildlands

Vlak naast het drukke centrum van Emmen, achter het ziekenhuis, liggen de Emmerdennen: een oase van rust. ‘Klein Zwitserland’, noemen ze het in de buurt. Het is een prachtig bos met oude zandduinen. Het Haantjeduin vormt met zijn 27 meter boven NAP één van de hoogste toppen van de Hondsrug.

Vastleggen Emmerzand
Regelmatig dreigde het stuifzand vroeger de akkers aan de oostkant van Emmen onder te stuiven. In de negentiende eeuw begonnen boeren uit de buurt met plaggen op het zand en met het inzaaien van grove den het Emmerzand vast te leggen. De bomen sloegen aan, de Emmerdennen groeiden en het gevaar van de zandstormen was geweken. De Emmerdennen zijn uitgegroeid tot een prachtig bos. Voor Drentse begrippen mag je het zelfs een oud bos noemen. Onder de bomen voelen mossen, varens en paddenstoelen zich thuis.
Haantjeduin
In de loop van de jaren hebben de Emmerdennen zich ontwikkeld tot een prachtig gemengd bos waar Emmen in de loop van de tijd omheen gegroeid is. Rond Haantjeduin heeft Staatsbosbeheer de voormalige zandverstuiving hersteld. Reusachtige dennen lijken hier op poten te staan. De wind heeft het zand rond hun wortels weggeblazen. In het bos van de Emmerdennen ligt Hunebed D45. De parkeerplaats is bereikbaar vanaf de Boermarkeweg.

Emmerdennen

De Boerderij is een Saksische boerderij en werd gesticht in 1681; de enig overgebleven Saksische boerderij van Emmen. Wat is er allemaal te doen en te beleven:

Folkloristisch Drents toneel in diverse theaters en zalen in de wintermaanden.
Een uitgebreide show van Oud-Drentse kleding met verschillende gebruiksvoorwerpen.
Een vrolijke, in originele kostuums gestoken dansgroep met een keur aan folkloristische dansen.
Een eigen originele Saksische boerderij uit 1681 die in 1992 is gerestaureerd.
De boerderij is authentiek ingericht.  Alles wordt verzorgd in Drentse stijl. Op de dagen dat er iets georganiseerd is in en rond de boerderij, kunnen de gasten van allerlei activiteiten genieten.
Uitgave van Oes Kamnet, het verenigingsblad van ‘t Volk van Grada.
Het wordt geschreven in het Zuidoost Drentse dialect en verschijnt elk kwartaal.
Het in stand houden van een oude Drentse traditie met het maken van de Haanties op ‘n stokkie samen met de kinderen van de basisscholen in de periode rond de Paasdagen.
Het organiseren van een accordeondag rond de Nabershof op de laatste zondag in juni.  Veel liefhebbers van dit instrument komen dan tezamen en laten horen wat ze kunnen.  Spontane tevens zeer zangbare sessies worden dan ten gehore gebracht.
Het organiseren van een trekharmonicadag op de eerste zondag in september,   eveneens in en rondom de Nabershof. Duizenden bezoekers gingen u al voor om te genieten     van tientallen muzikanten uit heel Nederland en zelfs daarbuiten,  op hun prachtige diatonische harmonica’s. Ook op deze dag is er veel te genieten, maar er valt ook volop te eten en te drinken:  Bruine bonen met spek, boerenjongens en diverse zeupies.

Nabershof

Het unieke langgraf bij Emmen
Hunebed D43 op de Emmer Schimmeres aan de noordwestkant van Emmen is duidelijk anders dan de andere Drentse hunebedden. Archeologen noemen dit type hunebed een langgraf. Feitelijk zijn het twee kleine hunebedden achter elkaar die binnen een ruim 40 meter lange en 7 meter brede krans van grote stenen liggen. Het Emmer langgraf is uniek in Nederland, maar dit type komt in Duitsland meer voor.

Krans van stenen
Verschillende archeologen hebben in de loop van de tijd onderzoek gedaan aan het langgraf. De Leidse archeoloog Holwerda was in 1913 de eerste die het grafmonument met moderne archeologische methoden onderzocht. Het lukte hem onder andere om de oorspronkelijke ligging van de krans stenen rond beide hunebedden vast te stellen. De bekende archeoloog prof. Van Giffen heeft het hunebed in zijn huidige vorm laten herstellen, o.a. door de kleinere stenen tussen de grote stenen terug te leggen.

Langgraf Emmen

In Emmen ligt bij de zandafgraving van firma De Boer een wereldberoemd Land Art werk van Robert Smithson, in 1971 aangelegd voor de tentoonstelling Sonsbeek buiten de Perken. Het werk was tijdelijk bedoeld, maar wordt intussen zo waardevol geacht dat het nu heel goed bewaard wordt. Het is het enige werk in Europa van deze kunstenaar en is op afspraak te bezichtigen.

Broken Circle

Tijdens de Tweede Wereldoorlog is in Drenthe geregeld gebruik gemaakt van het bos voor het inrichten van onderduikplaatsen. Veel primitieve onderduikholen, bestaande uit een gegraven gat met bijvoorbeeld een afdekking van hout en gewas, zijn inmiddels weer door de natuur opgeslokt. Bekend is het onderduikershol in het Valtherbos bij Valthe, waar een aantal Joodse onderduikers de oorlog wist te overleven. Zie ook deze link voor het hele verhaal. Hier is in de jaren ’80 een monumentje geplaatst.

Albertus Zefat
Vanaf het najaar van 1942 verborg Albertus Zefat, de eigenaar van een hoenderpark in Valthe, een 16-tal joodse onderduikers in het kippenhok achter zijn huis. Omdat dit opviel, werd in het najaar van 1942 in het Valtherbos in de harde bosgrond een hol van 6 x 3 meter gegraven voor de onderduikers. In 1943 werd het hol – bedekt met stammen, takken en bladeren – per ongeluk ontdekt, maar dit bleef zonder gevolgen. Wel werd het hol verplaatst naar de huidige plek. Albertus Zefat zelf werd in juli 1944 doodgeschoten toen hij weigerde te vertellen waar de joden zich bevonden.
Bevrijding
De onderduikers werden verzorgd door een groep mensen uit het dorp en verbleven daar tot 11 april 1945. Ab van Dien, één van de onderduikers, schreef in zijn boek ‘De Opgejaagden’ zijn herinneringen aan de tijd in het onderduikershol. Veertien joodse onderduikers overleefden zo de bezetting, maar een aantal van hun helpers in het dorp niet. Bij de bevrijding kwamen in totaal zo’n 20 mensen tevoorschijn. Dit waren joden en andere onderduikers.
Het onderduikershol is momenteel in slechte staat en er zal in het kader van 75 jaar vrijheid getracht worden om het in het voorjaar van 2020 te restaureren.

Onderduikershol Klijndijk

Halverwege de negentiende eeuw was het een enorme onderneming om een kanaal dwars door Drenthe te graven om de turf van Zuidoost-Drenthe richting de Drentsche Hoofdvaart te brengen. De kanaalgravers moesten zich een vaarweg door de Hondsrug banen. Hier bij Schoonoord moesten ze door de Rug van Rolde. De hoge kanaaloevers in het dorp onderstrepen de moeite die het hen gekost heeft om het Oranjekanaal aan te leggen.

Aanleg van het kanaal
De ‘Drentsche Veen- en Middenkanaal Maatschappij’ begon in 1852 met de aanleg van het Oranjekanaal. De maatschappij kocht veengrond achter Emmen en in het Odoornerveen. In 1854 bereikten de kanaalgravers de plek waar het kanaal de route van Coevorden naar Groningen kruiste. Deze oeroude weg volgde de Rug van Rolde.
Odoornerveen
Een paar kilometer verderop begon de Maatschappij de turf uit het Odoornerveen te spitten. Regelmatig passeerden de hoog opgeladen turfschepen Schoonoord. Toen alle turf uit het Odoornerveen gehaald was, werd het angstig stil het op het kanaal. Voor de turf van Zuidoost-Drenthe bleek het Oranjekanaal een kostbare omweg…

Oranjekanaal Schoonoord

Het openluchtmuseum laat het wonen en leven van inwoners van Drenthe in het verleden op diverse manieren zien.

Het openluchtmuseum is toegankelijk voor alle leeftijden. Speciaal voor kinderen is een grote speeltuin aanwezig en een kinderboerderij. Het terrein is rolstoelvriendelijk, er zijn rolstoelen te leen bij de kassa, en er zijn aangepaste toiletten.

Het openluchtmuseum heeft in totaal 26 objecten. De plaggenhut neemt hier een centrale plaats in. Dit is de meest primitieve huisvesting. De rode draad door het museum laat een steeds `modernere` bewoning zien. Verder zijn o.a. aanwezig een tolhuis, schooltje, café-boerderij, houtzagerij, smederij, Saksische boerderij met stookhok, gevangenis, timmerwerkplaats, kerkje, keuterij en een drietal expositiegebouwen.

Een greep uit wat er te zien en te doen is:

De café-boerderij, halverwege het park, is ingericht als Oude Drentse Boerenherberg, een gezellige herberg met een mooi terras voor een hapje en een drankje.
In het schooltje wordt regelmatig door vrijwilligers de sage van Ellert en Brammert voorgelezen.
De houtzagerij is operationeel en wordt ook regelmatig bemand door vrijwilligers.
In de Saksische boerderij is Ina Ottens-Weggen regelmatig te zien achter haar spinnewiel.
In het kerkje kan getrouwd worden.
In het armenhuis in een ouderwets snoepwinkeltje met heerlijke snoepjes en souvenirs, ook hier vrijwilligers die het bemannen.

Ellert en Brammert

Het Schapenpark bij het dorp Odoorn aan de overkant van de N34 is een fraai heideveld. Een parkachtig landschap met hier en daar een boom of een groepje bomen. En natuurlijk lopen er heel veel schapen. Midden in het Schapenpark staat het megalitische kunstwerk ‘Ode aan de Zon’ van Rob Schreefel. Vanaf de kunstmatige heuvel ‘Poolshoogte’ met zijn hoge uitkijktoren heb je een prachtig uitzicht over het gebied. 
Schapenpark met ‘Ode aan de Zon”
Zware storm
Er is een tijd geweest dat het Schapenpark een bos was zoals alle Staatsbossen in de buurt. Een zware storm in het najaar van 1972 velde in een paar uur tijd in het gebied tienduizenden bomen.
Staatsbosbeheer besloot geen nieuwe bomen aan te planten, maar omheinde het terrein dat bijna 300 hectare groot was. Op dit enorme ‘weiland’ kwamen honderd Drentse heideschapen die er het hele jaar door mochten rondscharrelen. Hun eetlust moest ervoor zorgen dat het Schapenpark niet weer zou dichtgroeien.
Poolshoogte
In 1934, bij de tweede ontginningsfase van het gebied, werd in opdracht van boswachter Meelker een heuvel van 13 meter hoogte opgeworpen, naar een ontwerp van zijn zoon, die ook de naam Poolshoogte bedacht. De “klus” werd verricht vanuit de werkverschaffing. De arbeiders moesten dit aanvankelijk met schop en kruiwagen doen. Vanaf de top kon de omtrek goed in gaten gehouden worden: men kon er “poolshoogte nemen” (Wikipedia).

Schapenpark Poolshoogte

Het droevige verhaal van het Eppiesbergje
Eppies Bargie (Eppiesbergje), zo heet de hoge grafheuvel in de akkers ten noorden van de weg van Odoorn naar Valthe. Je kunt hem niet missen. Er groeien eikenbomen op.

Tot op de bodem onderzocht
In 1937 heeft prof. Van Giffen Eppiesbergje letterlijk tot op de bodem onderzocht. De heuvel stamt oorspronkelijk uit circa 2500 v.Chr. De steentijd eindigde en de bronstijd kwam. De heuvel bleef in gebruik als begraafplaats. De heuvel werd opgehoogd en er kwamen een krans van stenen en een greppel omheen te liggen.
Na 1200 v.Chr. stopte men met het begraven van de overledenen en ging men voortaan zijn doden cremeren. In het Eppiesbergje zijn ook enkele urnen uit die tijd gevonden. Archeologen ontdekten dat rond de heuvel een groot urnenveld moet hebben gelegen.
Volgens de overlevering is de naam Eppies Bargie ontleend aan de voormalige eigenaar van de aangrenzende gronden, ene Egbert (Eppie) Vos die zich op deze plek zou hebben verhangen.

Eppiesbergje

Het in 1916 gebouwde Vervenershuis in Valthermond is een van de weinig panden die tijdens de grote veenbrand van 1917 gespaard is gebleven. In 2005 is het een rijksmonument geworden. Nadat het pand door Het Drentse Landschap is aangekocht, is het tussen 2009-2011 volledig gerestaureerd. Een groot deel van het voorhuis bleek nog veel oorspronkelijke elementen te bevatten, waardoor het huis in bijna oorspronkelijke staat is teruggebracht.

Winkel en museum
Het voorhuis is ingericht als museum met winkeltje en wordt beheerd door een enthousiaste groep vrijwilligers. In dit museum worden onder andere spulletjes tentoongesteld van de oorspronkelijke bewoners van het Vervenershuis.

Elke zaterdag 13.00 - 17.00 uur

Vervenershuis

Ten noorden van Odoorn liggen de Odoornerdennen. Dit bos bevindt zich op een voormalige zandverstuiving. Indertijd werd het bos door de boeren aangelegd om een eind te maken aan de overlast van het stuifzand op de akkers. Uiteindelijk is hier een mooi, gevarieerd natuurgebied ontstaan. 

Een natuursnelweg
Op tal van plaatsen in dit gebied kan je nog prachtige stukjes heide met grote jeneverbesstruiken vinden. Deze delen van het veld waren vroeger te heuvelachtig om te ontginnen.
Wandelend in het bos zal je zien dat er brede stroken gekapt zijn. Dit is met name bedoeld om het voor dieren eenvoudiger te maken om zich te verplaatsen. Dankzij zo’n ‘natuursnelweg’ komen de dieren gemakkelijker met soortgenoten elders in aanraking.

Odoornerdennen

Het landschap rond Exloo is het kloppend hart van De Hondsrug UNESCO Global Geopark. Het glaciale Hondsruglandschap is er nog grotendeels onaangetast aanwezig en is rijk aan overblijfselen uit de ijstijden. Hier liggen het Hunzebos en Leewal, een raadselachtige steile wal die door het landschap kronkelt.
De rijke geschiedenis van dit gebied kun je op een bijzondere manier beleven, met de Tijdreisroute Leewal en het Sabeltandtijgerspoor. De eerste is een wandeling van 7,5 kilometer voor volwassenen, de tweede een speelroute voor kinderen van ongeveer 2 kilometer door het sprookjesachtige Hunzebos. Voor beide routes is een app ontwikkeld waarmee je nog meer beleeft, met virtual en augmented reality, 360gradenfilmpjes en games. Klik op de linkjes voor uitgebreide informatie hierover.
Droogdal en Leewal
In de laatste ijstijd, het Weichselien, was het in het Hondsruggebied hartje zomer niet meer dan een paar graden boven nul en bleef de grond permanent bevroren. Dit zorgde voor bijzondere geologische verschijnselen. Bij het Hunzebos bij Exloo kun je daar een mooi voorbeeld van zien. Geologen noemen het een droogdal. Verder ligt hier nog de Leewal, een van de steile zandruggen die door het landschap kronkelen.

Hunzebos

Tussen het Molenveld en de Westeresch van Exloo ligt de Leewal. Deze langgerekte grillige rug bestaat voornamelijk uit zandige afzettingen, maar ook zijn grindige afzettingen aangetroffen. Daarom wordt momenteel onderzocht of het een stuifzandrug is (ontstaan in onze huidige geologische tijd, het Holoceen), een dekzandrug (ontstaan in het toendra-landschap van de laatste ijstijd, het Weichselien) of een esker. Eskers ontstonden aan het eind van de voorlaatste of Saale ijstijd, toen tunnels onder de smeltende ijskap zich vulden met klei, zand en grind. Nadat het ijs smolt bleef dit materiaal als een richel in het landschap achter. De paaltjesroute over het Molenveld brengt je ook langs de Leewal.
Vorming van een esker in een tunnel onder het ijs
Ontstaan van droogdalen in de laatste ijstijd
De droogdalen ontstonden in de Weichsel ijstijd, toen de ondergrond permanent was bevroren. ‘s Zomers smolt de sneeuw en begon het bovenste laagje van de bodem te ontdooien. Het smeltwater spoelde de ontdooide grond van de Hondsrug naar beneden. Jaar in jaar uit herhaalde dit proces zich. De dalen werden steeds breder en dieper. Na de ijstijd verdween de vorst uit de bodem en kon het regenwater in de bodem wegzakken en kwam het dal droog te liggen. Vandaar de naam ‘droogdal’.

Leewal

De kooi van Schaapskudde Exloo staat midden in het dorp. Op weg naar de heide en terug gaat de herder dus met de kudde dwars door Exloo. Een prachtig gezicht. Vanaf de paasvakantie tot de herfstvakantie trekt de herder dagelijks met de kudde de hei op. De herder is te volgen via 
https://www.glympse.com/!schaapskuddeexloo.
Voor vragen kunt u natuurlijk altijd terecht bij de herder. Wij hopen dat u geniet van onze kudde met zijn authentieke raskenmerken.

Schaapskudde Exloo

De schaapskudde van Exloo
Schapen maakten een onlosmakelijk deel uit van het landbouwsysteem op de Hondsrug. Zij waren vooral nodig voor de mestvoorziening. De mest, vermengd met plaggen, moest ervoor zorgen dat de vruchtbaarheid van de essen op peil bleef. Om de schapen te voeden, waren er enorme oppervlakten ongecultiveerde veldgrond beschikbaar bij ieder dorp. De schaapherder bracht ’s morgens de schapen van de boeren naar dit veld en leverde ze ’s avonds weer af. In de stal werden hun uitwerpselen dan verzameld.

Steeds meer heide 
Gaandeweg kwamen er meer en meer schapen, met als hoogtepunt de jaren rond 1850. Dorpen hadden soms kudden van een paar duizend schapen. De veldgronden raakten daardoor steeds verder uitgeput. Er was geen boom of struik meer te bekennen en alles veranderde in een zee van paarse heide. Op platgetreden stukken ontstonden stuifzanden die soms de es en de dorpen bedreigden.
 
Kunstmest 
De komst van kunstmest aan het eind van de negentiende eeuw maakte de schaapskudden snel overbodig. Zij verdwenen of werden sterk ingekrompen. Voor de wol hoefden de schapen niet gehouden te worden. Die bracht veel te weinig op.
 
De schaapskudde van Exloo
De schapen van deze kudde waren vroeger eigendom van de diverse boeren uit het dorp. De scheper haalde de schapen ’s morgens bij de boerderijen op en bracht ze ’s avonds terug. Als vergoeding kreeg de scheper de kost bij de boeren.
De Exloër kudde was tot 1960 in particuliere handen. Vanwege de hoge exploitatielasten dreigde de kudde te verdwijnen. Op initiatief van de toenmalige burgemeester J. van Roijen is de kudde door de gemeente aangekocht. Nu is de kudde in beheer bij de Stichting Schaapskudde Exloo, die de herder inhuurt. De kudde telt ruim 250 schapen van het ras het Drentse heideschaap. Tijdens de lammertijd verdubbelt dit aantal.
De schaapskudde is gehuisvest in de schaapskooi die midden in het dorp Exloo staat. Dit betekent dat de scheper met z’n kudde altijd dwars door het dorp gaat: een unieke beleving en een prachtig gezicht! De gang door het dorp zet als het ware de tijd even stil.
 
Waar zijn de schaapherder en de kudde?
Vanaf de paasvakantie tot en met de herfstvakantie trekt de scheper er met z’n kudde dagelijks op uit. Buiten deze periode alleen in de weekenden, in de schoolvakanties dagelijks. Mede namens Staatsbosbeheer verzoeken we je dringend op de paden te blijven en niet door de heide te lopen, in verband met de territoria van de reptielen.
 
Routebeschrijving Schaapskooi
De Schaapskooi is gevestigd in het gebouw naast de boerderij aan Hoofdstraat 55 in Exloo. Je kunt gratis parkeren op het algemene parkeerterrein van het dorp Exloo. Volg hierbij de borden ‘lang parkeren’. De maximale loopafstand is 400 meter.

Schaapskooi Exloo

Na vele jaren verzamelen heeft museum Meringa zijn deuren op 22 mei 2004 geopend. Er is van alles te vinden uit het verleden.O.a. oma's kamers, de eerste wasmachine, de eerste kaasrasp, wasmachines, strijkbouten, van alles wat, Immers alles wat onze voorouders hebben uitgevonden is het mooiste wat er bestaat.

Maak ook een rondwandeling door de tuin met o.a. stationaire motoren, oude tractoren, landbouwmachines en diverse landbouwgereedschappen.

Museum Meringa

In het Van Gogh Huis in Nieuw-Amsterdam/Veenoord proef je nog steeds de sfeer van de periode dat Vincent van Gogh hier woonde en werkte.

Alleen op deze locatie staat het enige voor publiek toegankelijke pand waarin Vincent van Gogh daadwerkelijk woonde, at en sliep dat nog in z’n oorspronkelijke staat is terug te vinden. Vincent’s kamertje is een trekpleister. Z’n bed, z’n houtkacheltje, maar zeker ook z’n balkon met uitzicht op de brug die hij schilderde.

In 1883 werkte en woonde Vincent hier 2 maanden lang en was deze locatie zijn uitvalsbasis voor zijn tochten door het veengebied. Vincent van Gogh heeft in die tijd een stukje Drentse geschiedenis vast gelegd. Voor kunstliefhebbers een absolute must en meer dan gewoon de moeite van een bezoekje waard.

Door een persoonlijke rondleiding krijgt u informatie over het leven van één van Nederlands beroemdste schilders.

Schilderen als Van Gogh

Regelmatig geeft het Van Gogh Huis te Nieuw Amsterdam Veenoord workshops schilderen. Wil jij ook schilderen als Vincent van Gogh in een ontspannen, gezellige sfeer onder het genot van koffie/thee en een plakje cake? Na de workshop gaat iedereen met een eigen kunstwerk onder de arm naar huis, natuurlijk krijg je ook een persoonlijke rondleiding en sta je even in zijn kamertje!

Het Van Gogh Huis in Nieuw-Amsterdam is gevestigd in de voormalige herberg van Hendrik Scholte. In de winter van 1883 woonde en werkte Vincent van Gogh hier een tijdje. De kamer waar Van Gogh logeerde, ziet er nog precies zo uit als toen. Het bed staat er nog en het verfpalet ligt klaar voor gebruik. De sfeer van 1883 is bijna tastbaar.

Kunstenaars op de Hondsrug
Vincent van Gogh is niet de enige kunstenaar die naar Drenthe ging om te schilderen. Max Liebermann, een bekende Duitse schilder en een groot voorbeeld voor Van Gogh, heeft een tijd in de Drentse plaats Zweeloo gewoond. Al bijna 250 jaar is de Hondsrug door de bijzondere natuur een inspiratiebron voor kunstenaars. Vanaf 1772 trokken schilders te voet met een schetsboek en later in volle bepakking met een opvouwbare schildersezel en kruk, een parasol of paraplu en schilderskist de natuur in. In het Van Gogh Huis vind je de Expeditiepoort Kunstenaars in het Hondsruggebied, het startpunt voor een expositie over kunst op de Hondsrug met in totaal tien ‘hotspots’.
Schilderij van Van Gogh uit zijn Drentse periode, 1883

Drentse periode

Door de vele brieven die Van Gogh in Drenthe aan zijn broer Theo schreef, weten we dat hij het gebied prachtig vond. Hij wil er zelfs een kunstenaarskolonie vestigen. Maar de eenzaamheid wordt hem te veel, en hij reist af naar zijn ouders in Brabant. De Drentse tijd blijkt later van belang voor zijn definitieve besluit om schilder te worden. In het Van Gogh Huis kun je reproducties bekijken van zijn in Drenthe gemaakte werken en werken van andere kunstenaars zoals Liebermann. Ook zijn er foto’s te zien van mensen uit zijn leven, citaten, krabbeltjes en allerlei attributen uit die tijd.

Van Gogh Huis

Hondsrug Hotspots ZuidOost

image.w500

Jimbo

Hondsrug Ambachtelijke werkplaatsen ZO

publishedLiveRoute

Middels deze vrije route krijgt u het overzicht van ambachtelijke voedselproducenten die hun producten bij huis verkopen. Open een pin, en via de route navigatie vindt u de locatie. Aangekomen op locatie kunt u verdere informatie verkrijgen middels de knop WWW.

LekkerLokaalToer

Te bezichtigen ambachtelijke werkplaatsen. Iedere werkplaats is op andere tijden geopend. Voor een bezoek neem alstublieft vooraf contact op. Contactgegevens op de respectievelijke pagina's.

AmbachtenToer

Hondsrug Ambachtelijke werkplaatsen NO

Hondsrug Hotspots Noord Oost

De Friese Wouden staan bekend om hun afwisseling tussen weilanden en bomen en de bijzondere bomensingels. Deze route leidt u door en langs Drachten, een verrassend mooi dorp met een bijzondere omgeving.

Langs de kerken van:
Augsbuurt
Kortehemmen
Olterterp
Rottevalle


VI. De Wâlden (auto)

Het zuidoosten van de provincie heeft veel te bieden. De meeste toeristen zoeken de waddeneilanden op, of gaan varen in de zuidwesthoek. Dat ze het zuidoosten overslaan is volkomen onterecht. Deze tocht leidt u onder meer langs Ter Idzard en Schurega, parels van dorpen in dit bijzondere landschap.

Langs de kerken van:
Jubbega
Katlijk
Kortezwaag
Schuringa
Terband
Ter Idzard


X. Skoatterlân (auto)

Ook in de omgeving van Leeuwarden zijn prachtige monumentale kerken te vinden. Er is zelfs een heuse dorpskerk middenin de stad: de Dorpskerk van Huizum. Deze route leidt door de stad én door kleine dorpen langs bijzondere kerken.

Langs de kerken van:
Britsum
Huizum-Dorp
Jelsum
Koarnjum
Swichum


Drenthe Routes Wandelcafé