In 1443 werd er in Baflo een multi-talent geboren: Rudolf Agricola. Deze geleerde was een van de grondleggers van het humanisme in Noord-Europa. Wandel de Nederlandstalige rondwandeling van vier kilometer om te zien waar deze beroemde humanist bijna 600 jaar geleden liep en wat daar nu nog van over is. 

In de voetsporen van Agricola

original

image.w500

Jimbo

Deze familiestruintocht geeft je met overpeinzende vragen een beeld van het leven in Leermens in de vorige eeuwen.

De vragen bij de punten in deze tocht zijn  gericht op  de jeugd, maar ook  voor ouderen zitten er leuke 'weetjes' en ontdekkingen in.

Veel belevingsplezier. 

Struintocht  Verborgen Leermens

Op de audiotour wordt u begeleidt door Nane van der Molen. 

De tour begint bij de ingang aan de zuidzijde van de kerk

Druk op de Playknop om de tour te starten.

Audiotour - De verhalen van de eeuwenoude Donatuskerk

image.video-frame.w500

De Maria Lichtmis Wintertocht wordt jaarlijks rond twee februari  georganiseerd met ontmoeting, cultuur en lekkernijen langs de vier kerken van Eenum, Leermens, ’t Zandt, Zeerijp.

Gedurende de rest van het jaar is de route ook toegankelijk en van 1 april tot 1 oktober zijn de kerken ook open. De gezelligheid, muziek en kunst en al het lekkers moet je dan zelf verzorgen.

Over Maria Lichtmis
Begin februari voelt het vaak nog als hartje  winter, maar de dagen beginnen al merkbaar  te lengen. In de tijd dat deze kerken gebouwd  werden – de Middeleeuwen – werd het jaar  beleefd volgens het ritme van de kerkelijke  agenda. Heiligendagen speelden daarin een  belangrijke rol. Op 2 februari was het Maria  Lichtmis. Dit was één van de twee dagen  waarop de plattelandsbevolking van werk of hoeve kon veranderen (de andere dag was 11  november, Sint- Maarten). In de loop der eeuwen werd het traditie om op deze dag  pannenkoeken te bakken.  De vorm en kleur van de pannenkoeken worden ook gezien als een verwijzing naar de zon en het licht. De traditie zegt dat wie met Lichtmis pannenkoeken eet een voorspoedig jaar zal hebben.

Foto: Teunis Haveman.

Maria Lichtmis Wandeltocht

Deze wandeling voert onder andere. langs de wierde van Baflo, de Laurentiuskerk, het hoogholtje en de villa-boerderij op het voormalige borgterrein Meyma. Verspreid over de hele route tref je borden aan met daarop gedichten in het Gronings. 

De route start bij het dorpshuis aan de Heerestraat 21 in Baflo en is bewegwijzerd met geel-rode voetjes.

Grunneger Toalroute Baflo

Drie boerderijen, minder dan een handvol woonhuizen, een kleine begraafplaats en een waterplas waar ganzen en steltlopertjes in het rond plonzen: meer is Maarhuizen bij Winsum niet. Meer hoeft ook niet. De wierde Maarhuizen is een kleine, maar grootse plek, een historisch baken op het Hogeland. Je bent welkom op Maarhuizen van zonsopgang tot zonsondergang.

Deze luisterwandeling is gemaakt door Club Nel (tekst: Anna Raadsveld en Lisa Frenkel, muziek Stan Vreeken (liedjes) en Mats Voshol (compositie). De route is mede mogelijk gemaakt dankzij subsidie van het Waddenfonds.

Luisterwandeling Op Maarhuizen

Het wierdendorpje Rottum vormde eeuwenlang de locatie van een Benedictijner klooster. Ietsje verderop op de wierde Helwerd zou bovendien een groots wonder plaatsgevonden hebben. Beide waren lang geleden, maar de sporen ervan zijn nog steeds zichtbaar. In Helwerd ontmoette missionaris Liudger de blinde zanger Bernlef. Na een handoplegging kon deze weer zien. De kerk van Rottum is gebouwd op de fundamenten van de kloosterkerk. Aan de rand van het kerkhof staat misschien wel het kleinste huisje van Groningen;  ’t Hoeske van Thais Joaptje. 

De route is samengesteld door Cecile Bol

Religieuze sporen bij Rottum

Deze wandeling combineert een ommetje door Uithuizen met een bezoek aan de Menkemaborg. Het dorp telt een aantal bijzondere kerken, een fraai molencomplex en een karakteristiek dorpshaventje. Slenterend door Uithuizen maakt u kennis met het rijke verleden en de levendige dorpssfeer. Bijzonder is bovendien dat Uithuizen het startpunt is van het Jacobspad, een route die onderdeel uitmaakt van de pelgrimstocht naar het spaanse Santiago de Compostela.

MEER INFORMATIE:
Toeristisch Info Punt Uithuizen, Wereldwinkel
Oosterstraat 15  9981 CN  Uithuizen
0595-435508

Meer informatie over de regio is te vinden op:
www.waddenland.groningen.nl

Deze fietsroute kwam tot stand dankzij de voormalige gemeente Eemsmond en de Provincie Groningen. 

Ommetje door het rijke verleden van Uithuizen

publishedLiveRoute

Wandelend door het rijke akkerbouwgebied tussen Zoutkamp en Ulrum is nauwelijks voor te stellen dat het land hier ooit zout was en dorpjes als Houwerzijl en Vierhuizen direct aan zee lagen. Maar het zoute land werd zoet en de vissers en zeelieden hebben allang plaatsgemaakt voor landbouwers. De dorpjes zijn tegenwoordig ook in trek bij mensen die de rust en weidsheid van het Groningerland zoeken. Op deze route volg je het spoor van een oude kwelderwal en ervaar je de intimiteit van voorchristelijke wierdendorpjes. In de polders zijn de weidsheid en monumentale boerderijen indrukwekkend. Ondertussen sta je stil bij een verdwenen dorpje, spoed je je door een Spookbos, en maak je kennis met een orthodoxe dominee en het visserijverleden van Zoutkamp. 
 
De thematische routes zijn een initiatief van Stichting Promotie Waddenland en Knowlogy (ontwerper themaroutes) en worden mede mogelijk gemaakt door een subsidie van de Provincie Groningen. 
Omslagfoto: Ype Poortinga

Verhalen van het zoute land

Het Groninger platteland oogt plat. Kijk je dieper zie je dat het wordt doorsneden met structuren die ook op het Wad voorkomen. Het brengt je terug naar tijden dat hier de Waddenzee liep. 

Een Engelsman vroeg mij een keer wat het woord 'Ding' / Dinges betekent. Hij hoorde het overal en steeds in relatie tot andere objecten. Ook op deze verhalende route zal je er ook mee worden geconfronteerd, maar dan weer totaal anders ...

De bijzondere Mariakerk is doorgaans afgesloten. 
Voor de sleutel neem contact op met: 
Wim Dalmaijer (Organist) 
Torenstraat 24A Uithuizermeeden. 
mariakerk.uithuizermeeden@gmail.com, tel. 05954 55085.

Uithuizen - Van Borg naar Priel

De wandelroute 'In duizend jaar oude voetsporen' is bijna 19 kilometer lang en voert door Winsum, Schillingeham, Schaphalsterzijjl, Schouwerzijl, Groot Maarslag, Mensingeweer en Maarhuizen. Wandelaars op de route komen onderweg steeds meer te weten over de omgeving. Onderweg popt op diverse locaties informatie op in de vorm van tekst, beeld, kaarten en geluid. 

Deze wandeling neemt je mee door het eeuwenoude landschap rondom Winsum. Je volgt de 1000 jaar oude voetsporen van de monniken van Aduard, loopt over historische laantjes en komt op plekken waar de tijd verstild. Zo sta je stil bij de oude boomgaard in Abelstok met een bijzonder verhaal en kom je alles te weten over de invloed van Aduard op dit gebied. Zo was Schilligeham in de middeleeuwen een kloostervoorwerk van het Cisterciënzerklooster Aduard, dat in de middeleeuwen één van de beroemdste abdijen van Europa was. Met deze informatie in het achterhoofd beleef je het landschap veel intenser. 

Stadswandeling door Winsum.
Deze route bevat tevens een audio rondleiding door Winsum. Een andere interessante en leuke manier om iets van de rijke geschiedenis van het tweelingdorp Winsum-Obergum te zien is met een rondleiding onder begeleiding van een dorpsgids. De wandeling start iedere zaterdag van april t/m september om 10.30 uur vanaf recreatiecentrum Marenland en duurt ongeveer 1,5 uur.
Aanmelden of meer informatie? 
Werkgroep Recreatie en Toerisme (OVW)
via info@bedandbreakfastbatenborg.nl of 06-24757460

De thematische routes zijn een initiatief van Stichting Promotie Waddenland en Knowlogy (ontwerper themaroutes) en worden mede mogelijk gemaakt door een subsidie van de Provincie Groningen. 

Omslagfoto: Rens Klasbeek

In 1000 jaar oude voetsporen

Deze wandeling voert je door het karakteristieke Noord-Groningse wierdenlandschap. Je slingert over ossengangen, trekpaden en voetpaden, langs kronkelende waterloopjes en door karakteristieke wierdendorpjes. Kenmerkend zijn ook de boerderijen buiten de woonkernen, die als bakens in een weids landschap liggen.

De thematische routes zijn een initiatief van Stichting Promotie Waddenland en Knowlogy (ontwerper themaroutes) en worden mede mogelijk gemaakt door een subsidie van de Provincie Groningen. 

Omslagfoto: Groninger Archieven

Hoog en droog op de wierde Baflo

De haven, het dorp en de camping Stortemelk zijn het kloppend hart van toeristisch Vlieland. Tussen deze drie ligt een divers gebied met hoge duinen, bos en heide, een vogelrijk stuk Waddenkust en een deel van de Noordzee waar in najaar en winter veel op vogelgebied te beleven valt. Op deze afwisselende wandeling bevind je je het ene moment midden in het toeristische hart van het eiland om vervolgens over paden te gaan waar zich zelden iemand vertoont. 

Vlieland – Rondom het dorp

De Slufter is het grootste kweldergebied van Texel en het enige in het Waddengebied dat niet aan de Waddenzee maar aan de Noordzeekant ligt. Het is een ruig gebied met zoutmoeras, jonge duinen en een grote, bochtige geul waar veel vogels zitten. 
Als je deze route lekker lang wilt maken, zoals wij hem beschrijven, dan wandel je via het strand door naar het uitgestrekte duingebied van de Muy, dat vol staat met bijzondere planten. 


Texel – Slufter en de Muy

Deze dagwandeling combineert een van Texels mooiste vogelgebieden (de Mokbaai) met enkele spectaculaire kalkrijke duinvalleien en ruige duingebieden. 
De zuidpunt van Texel is relatief jong en bestaat uit een serie natte valleien waar vele duizenden orchideeën bloeien en bijzondere vlinders vliegen. De Mokbaai is een heel ander gebied – een zoute, slikrijke baai waar met name tijdens hoog water enorme aantallen wadvogels te vinden zijn. Op deze wandeling zwerf je van zout naar zoet water, van kalkrijke naar kalkarme duinvalleien en van uitgestrekte zandplaten die telkens verder aangroeien naar een kustgebied waar de erosie het duin tot een klif heeft vervormd. Een route vol contrasten.


Texel – Mokbaai en de Hors

Tot 1835 was de noordpunt van Texel een apart eiland: Eierland. Het zat er in de broedtijd vol met eidereenden en meeuwen en werd door de Texelaars vooral gebruikt om eieren te rapen, vandaar de naam. Vandaag is het nog steeds een prachtige plek voor vogelliefhebbers, maar niet zozeer vanwege de broedvogelkolonie (al broeden er nog steeds veel meeuwen), maar omdat dit een van de beste plekken is in heel Nederland om dwaalgasten en zeldzamere vogels op doortrek te zien. 
De beste tijd om deze route te lopen is dan ook het voorjaar en het najaar.

Foto: Stijn Smits

Texel – Eierland

Tussen Den Burg en Oudeschild ligt een bijzonder landschap, dat je uitsluitend op Texel en Wieringen tegenkomt. Het is een zalig rustig, glooiend gebied, met bosjes, verspreide boerderijen, schapenboeten en Texels flavour: tuinwallen. Dit zijn plaggenmuurtjes die het landschap een Engels tintje geven. 
Deze wandeling voert je van Den Burg naar Oudeschild over kleine paadjes en rustige weggetjes. Dit is bovenal een wandeling met veel geschiedenis en een prachtig landschap. 


Texel – De Hoge Berg

De Noordsvaarder is op meerdere manieren een apart stuk van Terschelling. Tot het midden van de 19e eeuw was het helemaal geen onderdeel van het eiland, maar een zandplaat voor de kust. Terschelling hield destijds op bij het Seinpaalduin boven het dorp. 
Nu is de Noordsvaarder een groot laaggelegen moerasgebied aan de westkant van het eiland, omsloten door zandduinen en een enorme zandvlakte aan de zuidkant. Al met al is het een veel grootster en ruiger gebied dan het centrale duingebied. Er liggen maar een paar paden; de rest is te moerassig om doorheen te lopen. De flora en fauna van de Noordsvaarder is rijk, al laten met name de vogels zich niet altijd even gemakkelijk zien.

Terschelling – Noordsvaarder 

De Koegelwieck is een wat onbekender en minder bezocht duingebied. Het is dan ook het enige deel van de Terschellinger duinboog waar geen fietspad doorheen loopt en de wandelpaden die er zijn, staan in de winter grotendeels onder water. In de tweede helft van de lente en in de zomer is de Koegelwieck prachtig – de combinatie van zalige rust en een rijke flora maakt het gebied ideaal voor een wandeling. Vanwege de intacte duinvegetatie is de Koegelwieck onder vegetatiekundigen een geliefd onderzoeksgebied, waar al decennialang gekeken wordt naar de relatie tussen bodem en plantengroei.
Let op! Delen van het pad kunnen in de winter en voorjaar behoorlijk nat zijn. 


Terschelling – Koegelwieck

De Boschplaat beslaat de hele oostkant van Terschelling. Het is de grootste kwelder van Nederland – ruig, leeg en met de uitstraling van de Mongoolse steppe. 
Een zwerftocht over de Boschplaat geeft je al snel het idee van een oerlandschap, dat hier, onberoerd door de mens, al een eeuwigheid ligt. De Boschplaat is echter juist heel jong. Het was oorspronkelijk een zandplaat die tegen het eiland aan kwam te liggen. Tussen 1931 en 1937 is vervolgens een stuifdijk aangelegd over de gehele lengte van de Boschplaat, waarna de enorme, kale zand- en slibplaat pas begroeid is geraakt. 
Er loopt een lang, hobbelig pad dwars over de Boschplaat. Het is een wandelpad, dat je ook per fiets kunt afleggen, al is dat vanwege de kuilen, plassen en zandige stukken een flinke uitdaging. De Boschplaat is dan ook zowel een sportieve uitdaging als een natuurspektakel.

Foto: Stijn Smits


Terschelling – Boschplaat

De westkant van Schiermonnikoog is nog maar jong. De zandplaat Rif is er pas net aan vastgegroeid en ligt als een Sahara te blinken in de zomerzon. Jonge duinen en zandplaten zitten vol met kalk van het schelpgruis. Zodra de invloed van het zoute water weg is en de kalk nog volop in de bodem zit, zijn de omstandigheden perfect voor een speciale flora, waarin veel orchideeën voorkomen.
Het bijzondere aan deze route is niet alleen dat je zo’n jonge duinvallei bezoekt, maar dat daarachter een wat oudere ligt, en daarachter nog weer een oudere. Achter iedere heuvel zie je wat de tijd met de flora doet – zelden kun je dat zo mooi zien als op deze route. 

Schiermonnikoog – Westerplan en duinvalleien

Schiermonnikoog staat bekend om zijn stranden, duinvalleien en natuurlijk het wad. Het centrale duingebied is dan ook verrassend rustig. De afwisseling van bos, open duin en natte valleien vormen het ideale landschap voor een rustige wandeling, waarin – hoe kan het ook anders – de flora en fauna voor wat spektakel zorgt. Met name de wilde bloemen en vlinders zijn aantrekkelijk – het mooiste seizoen voor deze route is dan ook tussen mei en augustus. 

Afbeelding: Spaanse Ruiter – Saxifraga / Hans Dekker

Schiermonnikoog - tussen Kapenglop en Arnicaweide

Het Noarderleech is het centrale gebied van de immense strook kwelders die gezamenlijk Noard Fryslân Bûtendyks genoemd worden. 
Het mooie van het Noarderleech is dat je er een rondwandeling in kunt maken en zo het landschap, de vogels en de zoutflora van dichtbij kunt bekijken. 


Foto: Jan Sohler

Noarderleech

Polder Breebaart is de jongste landaanwinningspolder van Groningen. Het gebied werd pas in 1979 ingepolderd maar werd als landbouwgebied niet lang gebruikt. Het Gronings Landschap beheert het gebied en laat het zilte Dollardwater bij hoogtij weer naar binnen stromen, waardoor een brakwater-getijdegebied ontstaat – inmiddels een zeldzaamheid in Nederland. 
Aan de andere kant van de dijk licht de punt van Reide, een prachtig stukje kwelder waar met name bij hoog water veel vogels te vinden zijn.
Deze korte route voert je langs twee werelden: de binnendijkse, beschutte brakwatermoerassen en langs de uitzichtpunten over de buitendijkse, open vlakte van de Punt van Reide. Beide hebben hun eigen vogelwereld. Deze route is het hele jaar door aantrekkelijk, maar met name in voor- en najaar, wanneer de vogelaantallen het hoogst zijn en de vogels vaak van dichtbij te zien zijn. 

Breebaart en Punt van Reide

Achter het jonge dorp Lauwersoog ligt een voor Noord-Nederland onverwacht landschap: een zandig gebied met bossen, droge en natte weiden. Het lijkt wel wat op een duingebied maar dan vlak. Het is een voormalige zandplaat uit de Waddenzee, tjokvol kalkrijke schelpen en daarom rijk aan bijzondere planten. Orchideeën groeien hier met duizenden tegelijk. Ook vind je hier een bosgebied dat je, zeker naar Groningse begrippen, uitgestrekt mag noemen. 
Een groot deel van het gebied is nu militair oefenterrein, maar wel publiek toegankelijk. Dit is een aantrekkelijke wandelroute, met name in de lente en de vroege zomer, wanneer de weides vol staan met bloemen.

Foto: moeraswespenorchis – Crossbill Guides / Dirk Hilbers

Bossen van Lauwersoog

Het Oerd vormt samen met De Hon Amelands ruige oosten, waar de krachten van wind en zee ongetemd inwerken op het land. In de 19e eeuw was Het Oerd nog een apart eilandje dat alleen met laag water via een zandbank met het centrale deel van Ameland verbonden was. Er lagen zelfs twee dorpjes op, maar die zijn beide onder het stuifzand of in zee verdwenen.
De natuur van Het Oerd is rijk. Met name de flora is legendarisch, al zijn er een aantal van de meest bijzondere soorten inmiddels verdwenen, of ze staan in ontoegankelijke delen. 
Deze wandeling rondt het voormalige eiland en voert je van Waddenzee tot Noordzee en weer terug. Onderweg kom je langs bloemrijke duinvalleien en kwelders vol vogels, kun je vlinders vinden op de warme zuidhellingen van de duinen, wandel je langs de kleiige rand van de Waddenzee en het uitgestrekte zandstrand. 

Ameland – Oerd en Nieuwlandsreid

Boven Hollum ligt een bijzonder duingebied, waar op korte afstand van elkaar jonge, dynamische duinen en oude, met heide begroeide duinen te vinden zijn. Beide hebben hun eigen bijzondere flora en fauna. Midden in het gebied ligt een oude strandvlakte die is afgesnoerd van de zee en waar nu een groot, met riet omzoomd duinmeer ligt. Deze vallei is erg rijk aan vogels en dankzij de vogelkijkhut ook nog eens goed te overzien.  

Ameland – Duinen boven Hollum

INSTRUCTIE TEKST VOOR OPBOUW ROUTE.
1. Verzamelen foto's en verhalen (bij voorkeur incl. jaartallen zoals bijvoorbeeld het verhaal van Harry Bakker over de Sporthal) via het verzamelbericht in Facebook groep: Je bent Delfzielster als....
2. Op basis van de reacties wordt dit concept steeds bijgesteld: meerdere foto's, betere foto's, uitgebreidere verhalen, juiste positionering, etc.
Als concept is het alleen vindbaar via deze URL. Pas nadat het definitief is word het vrijgegeven aan alle Storytrails gebruikers en sites als VisitWadden. De punten (Storypoints) die je nu via de app. (scannen QR-code) vanuit je huiskamer kunt inzien, kun je in de definitieve versie alleen beleven als je daadwerkelijk op de betreffende locatie bent.
2. Corrigeer dit concept via opmerking onder betreffende bericht 
NB de foto''s worden steeds geplaatst op plek van de fotograaf

Overigens via Touripedia komen dergelijke Storypoints dan bijna automatisch in routes terecht (Stemmen op https://www.toukomst.nl/projecten/touripedia/ ) 


IS DE ROUTE KLAAR, wordt deze tekst vervangen een uitnodiging (Veur & Deur Delfsielters) om deze route te gaan beleven.

Foto: Boerderij Betingeheem 1960

Delfzijl-Noord in de jaren '60

In dit verhaal ga je terug naar plekken die een rol hebben gespeeld in de rijke historie van Farmsum. Vroeger van strategisch belang vanwege de ligging aan de monding van de Eems. 

We gaan terug naar de tijd van de Ripperda’s in de middeleeuwen en word je bewust van hun rol in de ontwikkeling van de provincie Groningen en daarbuiten. Enkele elementen uit die periode zijn nog te vinden in Farmsum, een dorp dat deel uitmaakt van de gemeente Delfzijl. We  lopen langs de oudste Joodse begraafplaats van Groningen en één van de weinige geselpalen die nog in Nederland zijn overgebleven, tegenover het huis dat eens een gevangenis was en het naastgelegen huis waar eens de beul woonde.   
In Farmsum staat een in romanogotische stijl gebouwde, protestantse kerk met een indrukwekkende geschiedenis. Tijdens restauratiewerken in 2011/2012 zijn grafzerken van dominees, kooplieden en lokale adel aangetroffen en nu tentoongesteld. Twee zijn telgen van de machtige families Ripperda en Onsta. 
 
De kerk is op bepaalde tijden opengesteld voor een rondleiding: 
* Elke  zaterdag in juni, juli, augustus en tot half september van 14.00-16.00 uur
* jaarlijks op de Monumentendagen in het tweede weekend van september: in 2019 op 14 en 15 september van 10.00-17.00 uur. 

* U kunt ook op verzoek een rondleiding aanvragen, mail dan naar  dhr. Piet Lanting: p.lanting@hetnet.nl 

* Maandelijks worden orgelconcerten  georganiseerd, de programma’s vindt u op  www.groningenorgelland.nl/agenda/index1.php

--- meer lezen ---

Ontstaan van Farmsum
Het noordwestelijke oude deel van Farmsum is gelegen op een wierde. Omstreeks het jaar 1000 na Chr. wordt voor het eerst gesproken over het dorp Farmsum: Fretmarashem. De naam laat zich verklaren als ‘woonplaats van Fretmar (vermaard door vrede)’. In het jaar 1228 is sprake van Fermeshem. Aan het einde van de 14de eeuw wordt de naam als Fyrmesen geschreven en nog later als Fermissum en Farremsem. De rechtspraak, ook de proosdij over het oosten van Fivelingo en de Oldambten, is dan in handen van de Ripperda’s, de bewoners van het Huis te Farmsum.
Delfzijl, waar Farmsum deel van uitmaakt, wordt voor het eerst genoemd op een oorkonde in 1303.
Wandel in anderhalf uur door de geschiedenis van Farmsum (3,5 km).
Samengesteld door: Milou van der Heide, Bibi Vierdag, Cor Kappen, Ype Poortinga. 
Support: Lammert Hekman (Het Lokaal)
Bronnen: Groninger Archieven; Molendatabase; de Verhalen van Groningen; Emile Wiersum; Wikipedia, Farmsum.net


De kronieken van Farmsum

Of je nu een kommetjes jager bent of een gewone wandelaar. Alles kom je tegen op deze 15 km tocht door de landerijen en bosschages tussen Delfzijl en Appingedam. 

op de foto: Marsum uit wierdenenterpen.nl

(K)ommetje Delfzijl - Appingedam

5700 meter over verharde en onverharde wegen

Het ommetje door Onderdendam langs de huidige kerken en kerkgebouwen, maar ook de historische locaties net buiten het dorp.

Kerkwandelingen

De  middenstand in Onderdendam rond 1950.

In deze wandeling nemen we u mee door Onderdendam in ca. 1950 en de onvoorstelbare hoeveelheid winkels die er toen waren.
Voor de samenstelling hebben we dankbaar gebruik gemaakt van het boek "Bedrijvigheid in de gemeente Bedum 1900 tot 2010", een uitgave van de Historische Vereniging Bedum.

De middenstand rond 1950

Dit is een struinroute van ruim 14 km over onverharde maaipaden door de vroegere zeeboezem, waar ooit de verdwenen rivier de Fivel uitmondde. Zo beleven we hoe het landschap ooit een ruig zee- en waddengebied is geweest.

Struinen door de Fivelboezem. De eerste boeren vestigden zich zo’n 2500 jaar geleden op de hoge kwelderwallen aan de rand van de Fivelzeeboezem. Ondanks alle risico’s voor overstromingen was dit waterrijke en vruchtbare gebied zeer aantrekkelijk. Alle woonplaatsen hadden toegang tot zee. Vis en schaaldieren verrijkten het voedselpakket en er was handel over en weer langs de kust. Hier ontstond al vroeg rijkdom. Rond het begin van de jaartelling ontstond Westeremden, aan de toenmalige monding van de rivier de Fivel in de Fivel-zeeboezem. Kronkelende maren en kavelpatronen, hoogtes en laagtes verwijzen naar de loop van de oude Fivelboezem. Tegenwoordig stroomt hier nog het Westeremder Maar, de Tochtsloot en de Zeemsloot.
Juist het samenspel van natuurlijke ontwikkeling en de invloed van de mens met haar bewoning op de hogere kwelderwallen, maken dit gebied landschappelijk en cultuurhistorisch waardevol. We wensen u veel wandelplezier!

Het Westeremder Ommetje is mede mogelijk gemaakt door de Rabobank, gemeente Loppersum, Stichting Stem, Loket Leefbaarheid, Landschapsbeheer Groningen en Waterschap Noorderzijlvest.
Tekst: Ria van der Ploeg, Roel Olivier en Bianca Elbers Foto’s: Bianca Elbers. Kaart: Esri Nederland, Jan Willem van Aalst - www.imergis.nl


Struinen door de Fivelboezem

Het is begin jaren 30 van de vorige eeuw. In Hotel Van Hasselt in Delfzijl wordt een lezing gegeven door de Fransman Jean Duclos. Na afloop vertrekt een gezelschap naar het huis van de familie Poppinga om na te praten. Ook professor Duclos is aanwezig; hij zal bij de familie logeren. Gastheer Koenraad Poppinga brengt de boerendochter Beetje Liewens op de fiets naar huis. Bij terugkomst wordt hij vanuit zijn eigen huis doodgeschoten. 

Commissaris Maigret wordt vanuit Parijs naar Delfzijl gestuurd, omdat er bij de moordzaak mogelijk een Fransman (prof. Duclos) betrokken is.  

Deze ontdekkingstocht naar het oplossen van de moord begint gelijk als in het boek bij het treinstation in Delfzijl en eindigt ergens in Delfzijl als een ‘crime passionel’.

---
Deze route is het kader van Boekenweek 2021 samengesteld door Biblionet in samenwerking met Storytrails en  overgedragen aan Eemsdelta.
Tijdens de route worden relevante onderdelen uit het boek voorgelezen door Tet Luursema.

Maigret, 'geboren' in Delfzijl

Welkom op het Dorpsommetje door Westeremden

Maak een prachtige rondwandeling van ruim een uur vanuit de dorpskern langs de dorpsrand van Westeremden. Zo ervaart u al wandelend met mooie doorkijkjes, het contrast tussen de intimiteit van het historische dorp en de weidsheid van het landschap. Geniet van het weids vergezicht vanaf de wierde en vanaf het Oude Maar (voormalige waddenpriel) en zie de aloude verbinding van het intieme wierdedorp met haar open landschap, dat Westeremden een landschappelijk sieraad maakt. 

Westeremden, een Groningens wierdedorp, bakent hoog boven het landschap. Een karakteristiek aanblik, waar in essentie eeuwenlang niet zo heel veel aan is veranderd. Vanaf de wierde is er in de verte zicht op de Fivelboezem. Hier stroomde ooit de rivier de Fivel, waar dorp en landschap hun ontstaansrecht aan ontlenen. Westeremden (oorspronkelijk ‘Emetha’) dankt haar naam door haar ligging, aan de toenmalige monding van de rivier de Fivel. Hierdoor verkreeg Westeremden in de Middeleeuwen een belangrijk haven- en handelsfunctie.

De dorpskern op de wierde, als ook de afgegraven wierde-segmenten vormen het beschermde dorpsgezicht. Tussen 1903 – 1910 zijn delen aan de west- en zuidkant van de wierde afgegraven. Dit is nog duidelijk te zien aan de steile taluds, die zichtbaar zijn vanaf zuidelijke dorpsrand. Het glooiend terrein aan de oostkant herinnert aan de grote wierde, een reeks van aaneengesloten (huis)wierden en aan het vroegere leven hierop. Bij het afgraven van de wierde heeft men houten staafjes met runeninscripties uit de 5e en 8e eeuw gevonden, welke vermoedelijk afkomstig zijn uit Jutland. 

De wandelroute start op het dorpsplein, waar u ter plaatse van het informatiebord een geplastificeerde routebeschrijving vindt. U kunt deze tijdens de wandeling meenemen, maar graag de geplastificeerde routebeschrijvingen na afloop weer terugleggen. Daarnaast kunt op de site https://westeremden.online/ een digitale versie van de routebeschrijving downloaden. 

Geniet van het gevarieerde rondje dorp, die mooie dorpsgezichten laat zien.


Dorpsommetje Westeremden

Wil je er een middagje erop uit en genieten van een van de mooiste (en verborgen) natuurgebieden die Nederland te bieden, neem dan de fiets of bus naar het Posthuys en volg dit verhaal.

Veel plezier,
Ype

Vlieland Kroonpolders - Posthuys

Camp Zuiderhorn Warffum, Camping Maarlandhoeve Uithuizen, Haven Onderdendam, Borg Ewsum Middelstum.

Wandel de Trekvaartroute Boterdiep, langs een deel van de originele trekvaartroute in Noord Groningen, over het Warffumermaar en het Boterdiep. Tussen 1663 en 1863 was het een komen en gaan van trekschuiten over deze wateren. Het was de snelweg van die tijd, met een vaste dienstregeling. In het landschap zijn allerlei herinneringen overgebleven. Denk aan rolpalen, oude veerhuizen, bruggen en oude namen als Jaagpad of Trekweg.
De Trekvaartroute Boterdiep richt zich op het trekvaartstelsel dat de passagiers vervoerde. Ook beurtschippers maakten overigens intensief gebruik van trekschuiten om hun waren over water te transporteren.
De geschiedenis van de populaire trekschuit is in de vergetelheid geraakt. Wat zou het leuk zijn om als een zeventiende of achttiende eeuwse passagier de tocht te beleven! Wat zag je onderweg van Warffum naar Onderdendam? Wat speelde zich af in dorpen als Middelstum, Kantens, Uithuizen? Hoe voelde het om zoveel uren in een boot onderweg te zijn? Wat was er te horen, te ruiken? En te proeven?
We nodigen je uit. Ga je mee op reis? Je kan overal op de route starten.

Zie de website www.trekvaartrouteboterdiep.nl voor trekvaartaanbiedingen. 


Trekvaart Boterdiep Wandel

4 km, soms op het pad, soms er helemaal vanaf.

Grijp je KeutelKaart en volg het Stout Konijn Dwaalspoor door de Vlielandse bossen en duinen… doe onderweg de keutelopdrachten en heel misschien vind je ‘t Hol van Stout Konijn - de nieuwe natuurspeeltuin aan de Sparrenlaan! 

► Vind de lievelingsplekken van Stout Konijn en doe de Keutelopdrachten. 
► Loop het Dwaalspoor samen!
► Let op! Stout Konijn gaat soms van het pad af, dwars door het bos en de duinen.
► Begin waar je maar wilt. Kies je eigen rondje, klein of groot.
► Succes en verdwaal!

Download je Dwaalspoor KeutelKaart op www.stoutkonijn.nl/dwaalspoor
Verzamel zoveel mogelijk hartjes en word zelf een KnuffelKeutel van Stout Konijn!

In samenwerking met Staatsbosbeheer, Kampeerterrein Stortemelk, Stichting Into The Great Wide Open, Bredeschool De Jutter en speeltuinvereniging KDSO.


Volg het Stout Konijn dwaalspoor 

Al vanaf 2008 vindt ieder jaar in het eerste weekend van september het festival 'Into The Great Wide Open' plaats op Vlieland. Een kleine 6.000 festivalbezoekers struinen dan vier dagen tussen de diverse muziekpodia. Onderwijl worden ze vermaakt met kunst en andere cultuuruitingen.  
Speciaal voor dit festival heeft Staatsbosbeheer een aantal bijzondere plekken op Vlieland geselecteerd. Plekken op het eiland die je misschien nog niet kende, maar die een bezoek meer dan waard zijn.

Deze Storytrail begeleid je via de app. langs al deze plekken en geeft op locatie tekst en uitleg.

Er is een keuze uit een 7 km en 14 km route. Zie hiervoor de kaart en de app.

Veel plezier op deze Storytrail,
Staatsbosbeheer Vlieland.



Vlieland, Staatsbosbeheer's favourites

25 km, alleen in weekend ivm vliegoefeningen

Deze tocht geeft je het gevoel van wadlopen, lopen door de Sahara of een onderdeel zijn van een militaire operatie in Afghanistan. 
Beleef het!!!

Let op! Deze tocht alleen in het weekend te beleven ... en dan ook nog niet altijd, Controleer de vlaggen en borden als je het militair gebied in gaat.

Veel plezier,
Ype

Vlieland Vliehors

Deze route door het Oosten van Vlieland toont je eigenlijk (bijna) alles wat Vlieland te bieden heeft: Strand, Zee, Duinen, Duinen, Heide, Wad en een dorpje zo uit de 19e eeuw. 

Overigens heb ik nog niet voor alle spots foto's kunnen vinden in mijn archief. Als jullie eventueel nog iets moois hebben gemaakt: ypepoortinga@gmail.com

Veel plezier,
Ype

Vlieland Oost - Strand, Zee, Duinen, Bos, Heide, Wad, Dorp

Op Schiermonnikoog werd als onderdeel van de Atlantikwall een heel dorp van bunkers gebouwd: Schlei. Daarnaast werden overal op het eiland extra bunkers gebouwd. De meeste zijn niet afgesloten en kunnen worden bezocht. Veel zoek plezier. 

Openingstijden Bunkermuseum Schlei: iedere zondag van 13:00 - 16:00 uur en in de tweede helft van het jaar ook op de woensdag van 13:00 - 16:00.uur

Schiermonnikoog, Bunkerroute Schlei

Een afwisselende korte 100% of-the-road wandeling door duin, over strand, door bos & struik en door weide. 

Schiermonnikoog kruipdoor, sluipdoor

Let op: Van 15 april tot 15 juli is het pad gesloten i.v.m. het broedseizoen. 

Deze tocht gaat ervan uit dat je met de fiets naar Kobbeduinen gaat.

Het is een tocht over ongeplaveide paden. Op de heenreis de zeeroute nemen, de app. zal je hierop attenderen

Hou er rekening mee dat je bij hoog water ergens de schoenen uit moeten trekken wil je ze droog houden  ... het water toen was niet koud :-)

Veel plezier op deze tocht.

Foto's en teksten van Wikipedia en uit eigen archief

Schiermonnikoog - Bouwe Hoekstrapad - Top10 natuurpaden NL

Al meer dan 10 jaar vindt op Vlieland in het eerste weekend van september één van de meest begeerde muziek- en kunstfestivals van Nederland plaats: 'Into The Great Wide Open', ook wel ITGWO genoemd. 

De tickets voor dit festival zijn doorgaans binnen één seconde uitverkocht. Om een ieder toch de gelegenheid te geven de sfeer van dit unieke festival te laten proeven heb ik een aantal iconische optredens op het eiland verborgen. 

Het spreekt voor zich dat je er heen moet om het helemaal in de juiste sfeer te kunnen beleven, daarom zijn de voorstellingen uitsluitend op de aangegeven locatie te zien.

WAARSCHUWING: De vele voorstellingen (20+) die worden gegeven zijn allen offline beschikbaar. De Storytrails is hierdoor ongeveer 350Mb groot. Er wordt aangeraden om voor het downloaden van deze beleving een databundel-vriendelijke verbinding te selecteren, bijv. WiFi.  

Overigens is dit een privé-initiatief. Het is opgezet om op een ludieke en speelse wijze uit te testen hoe afgeschermde verrassingspunten worden beleefd.

Veel plezier op Vlieland, 
Ype 
 

ITGWO @ Vlieland

Welkom op de Ommetjes paden in Groningen

Emo (± 1170-1237), afkomstig uit dit gebied, studeerde met zijn broer in Oxford, Parijs en Orléans. Hij werd pastoor in Huizinge en later stichter en abt van het klooster Bloemhof te Wittewierum. In de beroemde kroniek van de abdij vertelt Emo dat hij ooit in Huizinge op een feestdag, na het eten, een wandeling om het dorp maakte met zijn vriend Hendrik de bouwmeester. Onder het lopen begonnen ze elkaar op te wekken tot een betere levenswandel. Later liep Emo samen met Hendrik naar Rome om
bij de paus zijn gelijk te halen omtrent de schenking van de kerk door de bewoners van Wittewierum. Ze waren 241 dagen 
onderweg.
Hoe hij het Huizingermaar toen overstak weten we niet maar nu kunnen wandelaars via het speciaal voor dit ommetje aangelegde bruggetje een echt rondje om Huizinge maken. De route voert langs bijzondere borgterreinen, de wierde met oude kerk en weidse akker- en weilanden.

Huizinge
Huizinge is een rechthoekig verkaveld wierdedorp, dat ligt in de voormalige Fivelbedding, nog juist in de oude gouw Hunsingo. De nederzetting wordt reeds in 945 in de archieven van het klooster Fulda genoemd. De dorpsnaam betekent de dynge (het ontgonnen land) van een huis of een familie. Huizinge heeft een beschermd dorpsgezicht.

We wensen u veel wandelplezier.

Bewegwijzering 
Het Huizinger Ommetje is op een aantal plaatsen langs de route gemarkeerd met het voetjeslogo. 
In deze Storytrails zijn ook extra aanwijzingen opgenomen om de juiste zijde van de tochtsloten te kiezen.

Praktische informatie
• Bij langdurige regenval is de begaanbaarheid over de maaipaden slecht.
• Alleen toegankelijk tussen zonsopgang en zonsondergang.
• Denk eraan om drinken en eventueel eten mee te nemen.
• U bent hier te gast.
• U loopt op eigen risico.
• Houd de route schoon.
• Honden aan de lijn.
• Wilt u hekken die u opent ook weer goed sluiten.
• Het boerenlandpad is gesloten op 31 december.

Kijk voor meer Ommetjes op de website www.landschapsbeheergroningen.nl 
Het Huizinger Ommetje is mede mogelijk gemaakt door de Provincie Groningen, SNS Fonds Middelstum, Landschapsbeheer Groningen, NAM, de Rabobank en Gemeente Loppersum.


Huizinger Ommetje oftewel "Emo’s Ommetje"

Welkom op de Historische route door Westeremden

Ontdek het rijke verleden van Westeremden met deze wandelroute door de historische dorpskern langs 7 karakteristieke en monumentale gebouwen van het beschermde dorpsgezicht. Deze historische gebouwen vertellen in een notendop de geschiedenis van Westeremden, wat de betekenis in het verleden was, maar ook wat het in het heden is. Bezoek de Middeleeuwse Andreaskerk en de Boaz-kerk in Amsterdamse School stijl, beide rijksmonumenten, die via deze route verbonden zijn.   

De wandelroute start op het dorpsplein, waar u ter plaatse van het informatiebord een geplastificeerde routebeschrijving vindt. U kunt deze tijdens de wandeling meenemen, maar graag de geplastificeerde routebeschrijvingen na afloop weer terugleggen. Daarnaast kunt u op de site https://westeremden.online/ een digitale versie van de routebeschrijving downloaden. 

Geniet ook van het weids vergezicht vanaf het historische kerkpad ten oosten van de Andreaskerk, een prachtige korte wandeling, die langs de cultuurhistorische hoogtepunten van Westeremden voert.


Historische route Westeremden

Wandelen en fietsen langs bijzondere oorlogsverhalen

Het is nu misschien moeilijk voor te stellen, maar aan het einde van de Tweede Wereldoorlog regende het bommen en granaten in het noordoosten van Groningen. In de laatste oorlogsdagen werden de dorpen van de voormalige gemeente Bierum het strijdtoneel van de Canadese en Duitse troepen.

Deze route voert langs de historische dorpjes en door het prachtige weidse landschap, en laat je onderweg kennismaken met indrukwekkende oorlogsverhalen. Niet alleen verhalen over de bevrijding, maar ook over verzet, onderduikers, militaire strijd en het alledaags leven ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. In elk dorp vind je een informatiebord met daarop een bijzonder verhaal. Meer lezen? Scan dan de QR-code op de borden.  

Deze route is  is mede mogelijk gemaakt door 6-dorpen-tocht, gemeente Delfzijl, Nationaal Fonds voor Vrede Vrijheid en Veteranenzorg, provincie Groningen, Vrijdag, De Verhalen van Groningen en gemeente Eemsdelta.


Zes dorpen bevrijdingstocht

Aan het begin van onze jaartelling was de regio rond Appingedam een dichtbevolkte streek. Omdat de zee regelmatig de open kwelders overstroomde, wierpen de bewoners wierden (kunstmatige heuvels) op om hun huizen op te bouwen. In de middeleeuwen werden kerken meestal midden op de wierde gebouwd. In de omgeving van Appingedam zijn daarvan een paar prachtige voorbeelden bewaard gebleven. Ook in Appingedam vinden we interessant religieus erfgoed, zoals een kerk in de bouwstijl van de Amsterdamse School, een Molukse kerk en een synagoge. Deze wandelroute leidt langs het rijke religieuze verleden van deze regio.
U kunt kiezen uit een korte (11,7 km) en een lange (21 km) wandeling. Beide wandelingen beginnen bij de VVV. 

Wandelen langs religieus Erfgoed

Water is belangrijk voor Appingedam. Door haar ligging aan het Damsterdiep (voorheen De Delf) en de open verbinding met de zee kon de stad uitgroeien tot een belangrijke handelsplaats met een bloeiende economie. Tot halverwege de 20e eeuw was Appingedam het onbetwiste centrum van de regio. Langs het Damsterdiep staan de gebouwen die herinneren aan deze economische bloeiperiode en de rol die Appingedam speelde in de regio. Langs en vanaf het water is de geschiedenis van de stad goed te ‘lezen’.

Stad langs het Water

Ontdek de mooiste gebouwen van Appingedam. Middeleeuwse steenhuizen en hangende keukens in de oude binnenstad. Panden in de stijl van de Amsterdamse School in nieuwere wijken. Geniet van prachtige architectuur en monumenten!

Monumentale Architectuurroute

Appingedam is naast Groningen de enige stad van middeleeuwse oorsprong in de provincie. Ontstaan als handelsnederzetting met een bloeiperiode in de middeleeuwen zijn de sporen van een rijk verleden nog overal vindbaar in de stad. Het thema Macht en Pracht is Appingedam dan ook op het lijf geschreven, zoals u ongetwijfeld zult beamen na het maken van de onderstaande wandeling.

Deze route langs Monumenten is opgesteld door Museum Stad Appingedam o.a. voor de Open Monumentenweekenden.

Macht & Pracht

Deze regio wordt al sinds de prehistorie bewoond. Het Delfzijl zoals we dat nu kennen ontstond in de 13de eeuw aan de monding van de Delf, het huidige Damsterdiep. In 1317 werden er drie zijlen (sluizen) in de Delf aangelegd. Hierdoor werd Delfzijl een strategisch punt voor de handelsroute vanuit Groningen en het scheepvaartverkeer op de Eems. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd de plaats een schans met grachten en bastions. Hierna groeide Delfzijl uit tot een internationale havenplaats. In de tweede helft van de vorige eeuw werd de regio door de overheid aangewezen als gebied voor economische ontwikkeling en startte de aanleg van een diepzeehaven. Met diverse scheepswerven en een groot chemiepark is Delfzijl een van de grootste havensteden van Nederland. Deze rondwandeling van ongeveer 7 kilometer leidt je langs de havens van Delfzijl en diverse aan de scheepvaart gerelateerde bezienswaardigheden.

Havenstad Delfzijl

Delfzijl ontstond in de 13-de eeuw aan de monding van de Delf, het huidige Damsterdiep. In 1317 werden er drie zijlen (sluizen) in de Delf aangelegd, waardoor de handel, de scheepvaart en dus ook het aantal inwoners toenamen. In 1580, tijdens de Tachtigjarige Oorlog, bouwden de watergeuzen de Kleine Schans. Deze schans viel al snel in handen van de Spaanse bezetters. In 1591 veroverden Prins Maurits en Graaf Willem Lodewijk de schans. Onder leiding van vestingdeskundige en veldheer Johan van den Kornput werd de schans versterkt met grachten, een vestingwal, bastions en singels.

Hiervan is nog slechts een deel zichtbaar. Later groeide de schans uit tot een internationale havenplaats. In 1825 behoorde Delfzijl tot de allerlaatste Nederlandse plaatsen waaraan stadsrechten werden toegekend.

Deze rondwandeling van ongeveer 4 kilometer leidt je langs cultuurhistorische bezienswaardigheden in Delfzijl. Startpunt van de route is: Molen Adam op Molenberg 21.

Cultuurhistorisch ommetje

De stad Appingedam groeide in de tweede helft van de middeleeuwen uit tot de belangrijkste handelsplaats van de regio en wist deze positie eeuwen vast te behouden. De rijke bewoners lieten prachtige panden bouwen om hun welvaart te tonen. In het centrum is deze vroegere rijkdom nog steeds te bewonderen. Deze korte stadswandeling door de mooiste steegjes en over de vele bruggetjes van de stad onthult het belangrijkste erfgoed van middeleeuws Appingedam.

Dwalen en genieten

De Delfzijlse wijk Oud-West ligt ten opzichte van het centrum aan de overkant van de gracht. De wijk wordt daarom ook wel ‘Over de gracht’ genoemd. Een andere naam is de Zeeheldenbuurt, omdat de straatnamen naar zeelhelden zijn vernoemd. Het oudste gedeelte van Oud-West is gebouwd in de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw. Veel van de gebouwen zijn gebouwd in de stijl van de Amsterdamse School. Kenmerkend aan deze stijl is het baksteen en de versieringen in de gevels. Deze versieringen zijn ook van baksteen of anders van natuursteen. De gevels zijn vaak plastisch. Ook typerend zijn de laddervensters, steile daken en torentjes. Deze korte rondwandeling leidt je door de straten van Oud-West. Laat je verrassen door de vele bouwkenmerken van de Amsterdamse School die je in de gebouwen zult herkennen. Startpunt van de route is het gemeentehuis (Johan van den Kornputplein 10).

Amsterdamse School

Beste wandelaars van de Wandelclub,
Met de wandelclub zijn wij in de zomer van 2020 ook op Vlieland geweest. Ik had eilander Bojan, bekend van de ijssalon en bioscooptheater in de Dorpsstraat en tevens oprichter en brouwer van brouwerij Fortuna met het eerste Vlielandse biertje, gevraagd om een route van tien kilometer uit te zetten. Boyan is een natuurmens en kent alle mooie plekjes van het eiland.
Het werd een barre, wilde, en prachtige tocht dwars door de bossen van Vlieland over de favoriete paadjes van Bojan. Persoonlijk was ik erg om de indruk van deze wandeling. Ik kom veel op Vlieland, maar op deze manier had ik het eiland nog nooit ervaren.
Heel veel wandelplezier,
Tim
PS. Tijdens een van deze tochten heeft Eric Blom in opdracht van Sena en Gouden Notekraker een reportage gemaakt. De muziekopnames uit deze reportage kunnen op de betreffende locaties worden beluisterd en bekeken.

De Wandelclub, eropuit sinds 2020.
De Wandelclub ontdekt de mooiste plekken van het land en verrast de deelnemers op een openluchtvoorstelling. Ontdek de wandelingen van De Wandelclub nu met Storytrails.
Voor meer informatie over De Wandelclub kijkt u op www.wandel.club

De Wandelclub met Tim Knol op Vlieland

Help jij Thom en Femke het raadsel rondom de flessenpost op te lossen?


SCHIERMONNIKOOG - Ken je Thom en Femke al? Deze tweeling van 9 jaar uit Paesens-Moddergat is een eigen detectivebureau begonnen. Samen met de meeuwen Herman en Igor beleven ze mooie avonturen die staan beschreven in de boekjes van het Altijd Wad Pad. Deze keer gaan ze met hun heit en mem met de boot naar Schiermonnikoog om een mysterie op te lossen.

Start bij haven Lauwersoog
Het leuke van de boekjes van het Altijd Wad Pad is dat je dezelfde route kunt afleggen als Thom en Femke in het verhaal. Hiervoor is zelfs een speciale app ontwikkeld. In het verhaal over de Redders in Nood vindt Thom op het strand een fles met post erin. ‘Red mij alstublieft’, staat er in kinderletters op het briefje geschreven. Thom en Femke twijfelen geen moment en volgen de aanwijzingen die hen leiden naar Schiermonnikoog. Vanuit Lauwersoog vertrekken ze met de boot naar het kleinste bewoonde Waddeneiland van Nederland.


Bleekneusjes en ketelmannen
De boekjes van het Altijd Wad Pad zijn niet alleen leuk, maar ook erg leerzaam. Zo leer je dat bij de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij (KNRM) helden werken die zich keer op keer inzetten om mensen te redden uit zee. Ook kom je er achter dat Elim vroeger een vakantiekoloniehuis op Schiermonnikoog was voor ‘bleekneusjes’, oftewel voor kinderen uit grote steden die ziek waren. Hier kun je tegenwoordig logeren. En kun jij – net als Thom en Femke – ook ontdekken hoe het zit met het verhaal over de ketelmannen, de schipbreukelingen die nog zouden ronddolen over het eiland?


Witte vuurtoren
Tijdens hun avonturen komen Thom en Femke op plekken waar je zelf ook naar toe kunt gaan. Zo kun je het beste eerst een fiets huren en vervolgens beginnen bij hotel-restaurant De Tjattel. Hier is het originele verhaal te lezen over de legende van de Tjatteljuéd (ketelmannen). Misschien vind je hier aanwijzingen voor het raadsel rondom de flessenpost. Onderweg kun je net als de tweeling paard- of ponyrijden op Schiermonnikoog, een kijkje nemen bij het Schelpenmuseum of naar het Vliegerparadijs van Thijs gaan. Vergeet tot slot vooral niet om naar de witte vuurtoren te gaan. Wie weet ligt de koperen ketel daar echt begraven…

Redders in nood op Schiermonnikoog

Gymschoenen aan, zandspeelgoed en zwemkleding mee, want onderweg kan je van alles doen op deze route. Klimmen en klauteren bij het Hazeweitje en als het mooi weer is lekker zwemmen bij de Berkenplas.

Oh ja, onderweg moeten er nog wel even wat puzzels worden opgelost.

Veel succes en plezier!

Puzzelroute Bos en Berkenplas

Ga jij met Thom en Femke mee op wadloopavontuur?

MARRUM/HOLWERD - Ken je Thom en Femke al? Deze tweeling van 11 jaar uit Paesens-Moddergat is een eigen detectivebureau begonnen. Samen met de meeuwen Herman en Igor beleven ze mooie avonturen die staan beschreven in de boekjes van het Altijd Wad Pad. Deze keer ontdekken ze iets over het de redding van de paarden van Marrum. En ze gaan wadlopen!

Start bij Seedykstertoer

Het leuke van de boekjes van het Altijd Wad Pad is dat je dezelfde route kunt afleggen als Thom en Femke in het verhaal. Hiervoor is zelfs een speciale app ontwikkeld. In het verhaal over het Noarderleech gaan Thom en Femke kamperen bij de Seedykstertoer in Marrum. Hier is ook een expositie te zien over de bijzondere paardenredding van 2006. Het spannende waargebeurde verhaal staat prachtig beschreven in het boekje van het Altijd Wad Pad.

Kwelder, dobbe en Holwerd

De boekjes van het Altijd Wad Pad zijn niet alleen leuk, maar ook erg leerzaam. Zo ontdek je in dit boekje onder andere het verschil tussen een kwelder en een dobbe, je leert over de vele vogels die in het Noarderleech leven en Theo Broersma vertelt van alles over het mooie terpdorpje Holwerd, vanwaar de boten naar Ameland vertrekken. En wist je dat het de bedoeling is dat Holwerd – net als vroeger – weer aan zee komt te liggen?

Wadlopen en kickbiken

Tijdens hun avonturen komen Thom en Femke op plekken waar je zelf ook naar toe kunt gaan. Zo kun je net als de tweeling een karrentocht maken door het Noarderleech over de dijk, je kunt een bezoek brengen aan het Kweldercentrum in Hallum en je kunt met een kickbike steppen naar de bunker uit de Tweede Wereldoorlog. Als je maar niet net als de heit van Thom en Femke bij de zeedijk naar beneden gaat met je grote step, want in het boekje lees je wat er dan kan gebeuren…

Noarderleech: Gekwetter in de kwelder

Help jij mee de bladzijde uit het boek van Eise Eisinga te vinden?

FRANEKER - Ken je Thom en Femke al? Deze tweeling uit Paesens-Moddergat is een eigen detectivebureau begonnen. Samen met de meeuwen Herman en Igor beleven ze mooie avonturen die staan beschreven in de boekjes van het Altijd Wad Pad. Deze keer gaan ze met heit en mem op vakantie naar Franeker waar ze de directeur van het Koninklijke Eise Eisinga planetarium helpen bij een belangrijke missie!

Wonder van Franeker
Het leuke van de boekjes van het Altijd Wad Pad is dat je dezelfde route kunt afleggen als Thom en Femke in het verhaal. Hiervoor is zelfs een speciale app ontwikkeld. In het verhaal over Franeker gaat de route langs het ‘Wonder van Franeker’. Zo werd het planetarium van Eise Eisinga wel genoemd. Maar wat is dat eigenlijk, een planetarium? En waarom is het zo bijzonder? Dat is allemaal terug te vinden in dit boekje van het Altijd Wad Pad over Franeker, de oude universiteitsstad in het Noorden. 

Friese vrijheid
De boekjes van het Altijd Wad Pad zijn niet alleen leuk, maar ook erg leerzaam. Zo leer je onder andere wat de ‘Friese Vrijheid’ betekent, wat er zo bijzonder is aan het terpdorp Tzum en hoe je moet kaatsen. Ondertussen blijft het een raadsel waar de bladzijde uit het boek van Eise Eisinga is gebleven. Het gaat om een bladzijde uit het gastenboek van het planetarium waarin koning Willem I in 1818 vol lof over het zonnestelsel schreef dat Eisinga had gebouwd. Die bladzijden zijn uit het boek gestolen en de grote vraag is: waar zijn ze nu?


Kaatsmuseum
Tijdens hun avonturen komen Thom en Femke op plekken waar je zelf ook naar toe kunt gaan. Zo kun je bij een bezoek brengen aan het oudste Studentencafé van Nederland: De Bogt fen Guné. Ook het Stadsmuseum Martena – de statige state waar de burgemeester met de slaapziekte woonde – is de moeite waard om te bekijken. En wil je leren kaatsen? Ga dan naar het kaatsmuseum waar je een interactieve game kunt spelen. Belangrijk om te weten: lukt het jou – in tegenstelling tot Thom en Femke – om de gestolen bladzijde uit het boek van het planetarium te vinden? Dan krijg jij de rest van je leven gratis museum-entree, chocomelk en appeltaart met slagroom. Dus waar wacht je nog op? 


Waar zijn de gratis boekjes en app verkrijgbaar?
Ben je benieuwd naar de boekjes van het Altijd Wad Pad waarin je alles kunt lezen over de avonturen die Thom en Femke beleven op jouw vakantieplek? En vind je het leuk om je ouders rond te leiden langs dezelfde plekken als in het verhaal? Ga dan snel naar een VVV-kantoor, een toeristisch informatiepunt of een toeristische ondernemer waar de boekjes gratis voor je klaarliggen. Voor de bijbehorende routes kun je hier de app downloaden.
 


De wijsheid van Franeker

Help jij Thom en Femke bij hun zoektocht naar de Granaet van Dokkum?

DOKKUM - Ken je Thom en Femke al? Deze tweeling van 9 jaar uit Paesens-Moddergat is een eigen detectivebureau begonnen. Samen met de meeuwen Herman en Igor beleven ze mooie avonturen die staan beschreven in de boekjes van het Altijd Wad Pad. Zo gaan ze in Dokkum op zoek naar de supergrote garnaal (granaet). Die schijnt gestolen te zijn.

Start bij museum
Het leuke aan de boekjes van het Altijd Wad Pad is dat je dezelfde route kunt afleggen als Thom en Femke in het verhaal. Hiervoor is zelfs een speciale app ontwikkeld. In Dokkum begint de tweeling het Altijd Wad Pad samen met heit en mem bij het Dokkumer museum (Admiraliteitshuis). Zij krijgen hulp van een stadsgids die hen onder andere leidt langs het mooie, oude stadhuis van Dokkum. Daar tegenover is de vaart te zien is waar de Granaet volgens de verhalen zit vastgeketend aan een ketting…

Verdwenen stad
De boekjes van het Altijd Wad Pad zijn niet alleen leuk, maar ook erg leerzaam. Zo leer je dat Dokkum vroeger aan zee lag. Dat was handig voor handelsschepen, maar ook voor oorlogsschepen en schepen van de zeerovers. Ook ontdekken Thom, Femke, Herman en Igor hoe het nu precies zat met de ‘verdwenen stad’ in de buurt van Dokkum, waar nu het vakantiepark Esonstad te vinden is. Verder kom je meer te weten over de Waddenzee en de zeehonden die hier – nadat ze in Pieterburen zijn genezen - worden vrijgelaten.

Vrolijke besjes
Het boekje eindigt weer in Dokkum, waar Thom en Femke onder andere langs het wapen van Dokkum lopen, de geneeskrachtige Bonifatiusbron bezoeken en tot slot de bijzondere moerbeiboom met ‘vrolijke besjes’ bij de Martinuskerk zien. De grote vraag is of ze de Granaet van Dokkum nog zullen vinden. Of hebben ze daar jouw hulp bij nodig?

De Granaet van Dokkum

Ga jij met Thom en Femke mee op zoek naar de stadsrechten?

HARLINGEN - Ken je Thom en Femke al? Deze tweeling van 11 jaar uit Paesens-Moddergat is een eigen detectivebureau begonnen. Samen met de meeuwen Herman en Igor beleven ze mooie avonturen die staan beschreven in de boekjes van het Altijd Wad Pad. Deze keer gaan ze met hun ouders op vakantie naar de mooie oude stad  Harlingen waar ze onder andere het schip van de ontdekkingsreiziger Willem Barentsz zien, beroemd uit de film Nova Zembla!

Start bij camping Zeehoeve
Het leuke van de boekjes van het Altijd Wad Pad is dat je dezelfde route kunt afleggen als Thom en Femke in het verhaal. Hiervoor is zelfs een speciale app ontwikkeld. In het verhaal over Harlingen gaan Thom en Femke kamperen bij camping Zeehoeve, van waaruit je allerlei leuke uitstapjes kunt doen. Zo kun je een bootje huren bij ‘Ouwe Seun’. Maar dan moet je niet, net als de heit en mem van de tweeling, uit de sloep vallen… 

Bûter, brea en griene tsiis…
De boekjes van het Altijd Wad Pad zijn niet alleen leuk, maar ook erg leerzaam. Zo ontdek je in dit boekje onder andere dat er in 2017 kelders uit de gouden eeuw zijn opgegraven in Harlingen, dat Harlingen een eigen taaltje heeft en wat het verhaal is achter de ‘Stienen man’. En kun jij het gedicht van ‘bûter, brea en griene tsiis’ al opzeggen?

Stadsrechten
Tijdens hun avonturen komen Thom en Femke op plekken waar je zelf ook naar toe kunt gaan. Zo kun je net als de tweeling naar het dorp Kimswerd gaan, waar de reus Grutte Pier in het jaar 1480 werd geboren. Een bezoek aan museum het ‘Hannemahuis’ mag niet ontbreken en je kunt bij het bezoekerscentrum in de zeehaven van Harlingen zien hoe het expeditieschip van Willem Barentsz precies wordt nagebouwd. Tot slot krijgen Thom en Femke van de stadsgids van Harlingen een belangrijke opdracht. Harlingen kreeg namelijk al in het jaar 1234 stadsrechten, maar waar zijn die gebleven? De jonge detectives gaan graag op onderzoek uit!

 Harlingen: Weg langs de dijk

Vanuit het grootste dorp van Wieringen, loopt deze route langs de Waddendijk, met uitzicht op weidevogelgebied de Broekerpolder en het kraaiengat; een oude keileemput. Behalve over dijken voert de route over boerenlandpad door het akkerland.

Wieringen

In deze dagwandeling veel water. De route voert deels over het jaagpad langs het Damsterdiep, waarover vanaf 1650 een trekschuit voer. Bij de wierdedorpen Biesum en Uitwierden loopt de wandeling langs een oude dobbe.

Waterwegen en zijlen

Een wandeling door het oude wierdenland van Groningen, waar straatnamen herinneren aan de adellijke families die hier hun borgen hadden. Neem Rasquert, het dorp dat nooit een kerk bezat, maar wel twee adellijke huizen.

Vijf wierdenroute

Vanaf het monumentale Dokkum naar Aalsum, waar in WOII veel munitie is gedropt, via verharde en onverharde wegen langs terpdorp Foudgum (bekend van Piet Paaltjens), Waaxens en historisch handelsdorp Holwerd, om te eindigen op de pier.

Van stad naar wad

Een gevarieerde wandeling langs de belangrijkste monumenten in de oude universiteitsstad Franeker en door het prachtige cultuurlandschap daarbuiten. De route volgt een deel van de 42 kilometer lange Slachtedijk, de slaperdijk van de Middelzee.

Van Planetarium tot fibula

Een route door het cultuurlandschap van Noordoost Friesland met zijn lange geschiedenis. Wandelend in de voetsporen van de monniken van kloosters als Foswert, die het land ontgonnen en langs Hegebeintum; de hoogste terp van Friesland.

Rond de terpen

Een prachtige tocht over de oudste dijken van Friesland door een gebied met een rijke cultuurhistorie. Veel herinnert onderweg aan Menno Simons, de grondlegger van de doopsgezinde kerk.

Pingjumer Gulden Halsband

Een tocht langs de mooie natuurgebieden, zoals het plas-dras-land van de Zandkes en de oude kreek Hogezandskil in de polder Eierland. De route doet ook het gezellige dorpje Oosterend aan met zijn middeleeuwse Maartenskerk.

Oosterend

Deze route voert u over de rechte paden door het typische Bildtse landschap en langs of door het prachtige natuurgebied Noarderleech; één van de grootste kwelders van Europa en ooit het werkterrein van de slikwerkers.

Friesland buitendijks

Deze dagwandeling voert door prachtig duinlandschap en langs de kenmerkende Texelse weiden met hun wit-groene stolpboerderijen en tuinwallen; de op elkaar gestapelde graszoden die de perceelafscheidingen van de schapenweiden markeren.  

Den Hoorn

Deze gevarieerde route loopt langs de verschillende landschappen van de kop van Noord-Holland. Het open aandijkingslandschap en natuurgebied Mariëndal, de duinen van het Botgat en de Donkere Duinen, die mooi contrasteren met het open achterland.

Den Helder

Ook in de omgeving van Leeuwarden zijn prachtige monumentale kerken te vinden. Er is zelfs een heuse dorpskerk middenin de stad: de Dorpskerk van Huizum. Deze route leidt door de stad én door kleine dorpen langs bijzondere kerken.

Langs de kerken van:
Britsum
Huizum-Dorp
Jelsum
Koarnjum
Swichum


VII. Sted en Omkriten (wandelen)

Zijn Leermens en Eenum duidelijke dorpen opgebouwd rondom een wierde, zijn Zeerijp en 't Zandt dijkdorpen. De structuur zegt overigens weinig over het tijdstip van het ontstaan van het dorp (wierden waren er eerder dan dijken), want het is best mogelijk dat de dijk is ontstaan door het verbinden van wierden, zoals hier in Zeerijp.

In de kerk is een audio rondleiding van Willem Jan van Eck

Afbeelding: https://kerkfotografie.nl/

Zeerijper Rouwbordenschennis

DEZE WANDELING IS IN ONTWIKKELING EN WORDT IN APRIL FEESTELIJK VRIJGEGEVEN.
Deze wandeling voert door het dorp Pieterburen waar in de 16e eeuw de roemruchte Diederik Sonoy stierf. 

Met deze Storytrail beleef je opnieuw het verhaal van Sonoy, de passiemoord op borg Dijksterhuis, de verdwenen rouwborden van Petruskerk ... en nog veel meer.  


Petruskerk - je moet er naartoe om het te beleven!

ROUTE IN OPBOUW

Oosterwijtwerd is van de prille oorsprong een wierde en als je goed kijkt kun de contouren ervan nog terugzien. Doordat het een knooppunt was van vele karrewegen is de ronding, zoals je die in Leermens aantreft hier niet meer zichtbaar. Ook de verkoop van het rijke wierdegrond rond 1900 heeft een grote invloed gehad op de structuur van het dorp.  
Oosterwijtwerd daarom vermijden? Nee het dorp heeft nog veel leuks te verbergen. De huidige bewoners hebben heel gedetailleerd de geschiedenis ervan vastgelegd, Delen ervan zijn opgenomen in deze dorpswandeling. 

Op het picknickbankje achter de kerk beleef je een van de mooiste uitzichten van deze streek. Kom ons bezoeken om het te ervaren.


Oosterwijtwerd: Dorpswandeling met adembenemend uitzicht

De wandeling voort door een landschap dat 1000 jaar geleden nog tot de Waddenzee behoorde. Men woonde toen op wierden (letterlijk: aarden woonheuvel), gebouwd van kwelderplaggen, mest en afval. Na het jaar 1000 zijn de bewoners dijken aan het aanleggen als bescherming tegen het woeste zeewater. Het voormalige kwelderland kon nu ook bewoond worden. het aangeslbde land buiten de dijken behoorde toe aan de aanliggende boeren, die het vruchtbare land na verloop van tijd steeds weer inpolderden. Door de uitoefening van dit recht van opstrek werden de landerijen steeds groter. De imposante boerderijen getuigen hier nog van.
Je bent te gast op het land van een aantal boeren, volg daarom de aangegeven route over de onverharde paden.

Honden zijn op deze tocht niet toegestaan, zelfs niet aangelijnd. Honden zijn vaak besmet met Neospora en dit veroorzaakt abortussen bij koeien.

Bij 't Houweel is een kleine parkeerplaats. Wilt u deze gebruiken om het (landbouw)verkeer niet te hinderen?

Partijen houden zich het recht voor om het pad
at te sluiten als omstandigheden daartoe aanleiding
geven. Dit is een gezamenlijke uitgave van De vereniging
voor Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer
Noord-Groningen 'Wierde & Dijk' in
samenwerking met Stichting Oude Groninger
Kerken en Kunstenaarscollectiet Andorra.

Landloop (Wierhuizen)

Voorafgaand of na uw bezoek aan de Mariakerk in Krewerd kunt u kiezen uit twee routes. Een van 4 km en een route van 10 km.  Die van 10 km voert langs oude wierden en veldpaden. Die van 4 km is volledig geasfalteerd.   

Notitie: Deze Storytrails is nieuw en de volledige verhalen-set is nog in ontwikkeling, maar het concept op zich is al mooi om te beleven.

Krewerd: Van de oude Kloosterweg naar het Kerkenpad

Deze wandeling laat u het Middelstum beleven uit de Middeleeuwen.

Beleef o.a. hoe de spanningen tussen de Schieringers en Vetkopers Onno Ewsum tegen de wil van Groningen deed besluiten een zware gevechtstoren te bouwen. Een toren die nu al 5 eeuwen standhoudt. 

Ervaar ook hoe de kruistochten van Onno hem bewogen de kerk behoorlijk te verbouwen. Een kerk die terecht naar voren is geschoven als een van de Kerken die deel uitmaken van Het Grootste Museum van Nederland.

Notitie: Deze route is nieuw en nog niet formeel getest, maar wel degelijk te beleven. 

Historisch bewogen Middelstum

Een korte dorpswandeling door Eenum. In en om de kerk een audio rondleiding van Margreet Bakker.

Afbeelding: https://www.ghardeman.nl/



Eenum, de steen van Albarda.

Een heerlijke wandeling door prachtig oud landschap en langs bijzondere bezienswaardigheden met een interessant verhaal, zoals het terrein waar ooit de Asingaborg stond, de bijzondere pastorie van Niekerk en natuurlijk de vissershaven van Zoutkamp.

Alle storytrails routes wadden