Molen Adam

Zeelu

Van 1931 tot 1981 was hier de zeevaartschool gevestigd, vernoemd naar de Nederlandse zeevaarder Abel Tasman. Het schoolgebouw is gebouwd in een aan de Amsterdamse School verwante bouwstijl, net als veel andere gebouwen in dit deel van Delfzijl. De bronzen vrouw met om haar voeten een krullende golf is een oorlogsmonument. Het herdenkt de leerlingen en oud-leerlingen van de school, die tijdens de Tweede Wereldoorlog omkwamen.

Voormalige Zeevaartschool + oorlogsmonument

De gracht waar je nu langsloopt is een nog zichtbaar onderdeel van de vroegere vesting. Prins Maurits en zijn neef Graaf Willem Lodewijk hadden in 1591 de kleine schans Delfzijl veroverd. Prins Maurits liet grotere vestingwerken aanleggen. Hiervan is niet veel meer over. Alleen het stratenplan en een klein stukje vestinggracht zijn nog intact.

Vestinggracht

In de dijk rechts van je zie je twee monumenten voor de oorspronkelijke drie sluizen: de Scharmerzijl, de Slochterzijl en de Dorpsterzijl. Vroeger loosden drie zijlvesten (waterschappen) met dezelfde naam hun overtollige water via de Delf in de Eems. Omstreeks 1300 bouwden ze hier elk hun eigen zijl. Vanaf 1317 vormden ze samen Het Generale Zijlvest der Drie Delfzijlen. De drie sluizen moesten het overtollige regenwater afvoeren en vrachtschepen doorlaten naar het achterland. De deuren aan de zijkant van het gemaal aan je linkerhand zijn versierd met houtsnijwerk dat onder meer verwijst naar het kabbelende Damsterdiep dat wordt opgemalen naar het ruige zeewater.

De Drie Delfzijlen

Vanaf de dijk kijk je uit op de Damsterhaven. Hier lagen vroeger de binnenvaartschepen. In de haven lag ook het schip van een van de verdachten van de moord op Poppinga.

Binnenvaartschepen

original

Aan je rechterhand zie je het kantoor van scheepvaartbedrijf Wagenborg. Het pand werd in 1941 gebouwd. De versieringen hebben met de zeevaart te maken. Op de pilaren zijn de tekens van de dierenriem te zien: de zeelui van vroeger bepaalden hun plaats aan de hand van de sterren. Op de zevende pilaar staat de maan, verantwoordelijk voor de getijden. Tussen de vier ramen zijn de dieren afgebeeld die in de Eems te vinden waren: zeemeeuwen, zeehonden en bruinvissen. Tegenover het kantoorgebouw zie je een Jugendstilgevel. Onder het vrouwenfiguurtje staat ‘IN DE HOPE’, de naam van het logement dat hier vroeger was gevestigd.

Scheepvaartbedrijf Wagenborg

Rechts van de waterpoort staat het beeld Bootwaarker - Eem Poestn gemaakt in 1995 door Albert Zweep. Dit beeld is een eerbetoon aan de bootwerkers die in het ruim of op de kade bezig waren met het lossen of laden van de schepen. Bij het lossen stond de bootwerker aan de hijs. Het was zwaar werk en nadat het laden of lossen klaar was konden de bootslieden even uitrusten, oftewel ‘eem poesten’.

Bootwaarker - Eem poestn

Waterpoort en Bootwaarker

Aan het eind van de Marktstraat staat de Waterpoort. Oorspronkelijk was dit bouwwerk een vestigingpoort, maar in 1833 werd hij herbouwd. Bovenin de poort zie je een kroon met een W. Deze herinnert aan Koning Willem I, die toentertijd het bewind voerde. De waterpoort was een van de doorgangen waar Simenon over schreef. 

 ‘Het stadje leek net speelgoed. Des te meer doordat er om het stadje een dijk lag die het helemaal insloot. In die dijk waren doorgangen die bij hoge zee gesloten konden worden met zware deuren, die op sluisdeuren leken. Daarbuiten: de monding van de Eems.’ 

 Dat het water hoog kon komen, is te zien aan het merkteken aan de havenkant. Loop door de poort en kijk links om dit merkteken te bekijken. Zo hoog kwam het water tijdens de stormvloed op 16 februari 1962. Op de plaats bij de Waterpoort rechts waar nu een appartementengebouw is, stond voorheen Hotel Delfzijl. In het boek is dit Hotel Van Hasselt. In dit hotel bespreekt Maigret de moordzaak met zijn Groningse collega inspecteur Pijpekamp. Aan het eind van het boek wordt in het hotel de reconstructie van de avond van de moord gespeeld. In het Delfzijl van 1929 was er nog een tweede Hotel Van Hasselt, dat Hotel Harmonie werd genoemd. In Maigret in Holland worden ze door elkaar gebruikt.

Waterpoort en Hotel van Hasselt

Dit monument is hier in 1922 geplaatst naar aanleiding van een ramp in 1921 waarbij een loodsschoener verging en de bemanning omkwam. Met het Loodsenmonument gedenkt Delfzijl de loodsen en de bemanning van loodsboten die tijdens hun werk zijn omgekomen. Aan de zeezijde zit een bronzen reliëf met een afbeelding van een vrouw en kinderen die naar de zee kijken. Het monument staat op de plaats van het vroegere Schippersbastion van de uitgebreide vesting.

Loodsenmonument

In de vijver bij de flat staat een sculptuur van roodkoper. Twee Zeilen in de Golven werd in 1976 door kunstenaar Jan van Eijl oorspronkelijk gemaakt voor de gevel van Theater & Congrescentrum De Molenberg en in 2010 hier herplaatst. De twee zeilen verheffen zich uit de golven en zijn door de zoute zeelucht verkleurd. De gaten in de golven zorgen voor een speels effect als de zon erop schijnt.

Twee zeilen in de golven

Het Muzeeaquarium is gebouwd op en in bunkers uit de Tweede Wereldoorlog en ligt sinds 2017 volledig vernieuwd ingebed in de zeedijk. Het museum laat een collectie voorwerpen zien met betrekking tot archeologie & geologie, scheepvaart & schelpen en aquaria met vissen, weekdieren en kreeftachtigen uit Wadden- en Noordzee.

Muzeeaquarium

Deze woonwijk stond vroeger bol van de bedrijvigheid. Het was de locatie van de eerder genoemde scheepswerf Roelfs. Ook was er een houthandel, een baggerschool en nog een scheepswerf aan de kant van het Eemskanaal. Via de straat Midscheeps, die door de hele woonwijk loopt, kom je uit bij appartementencomplex Dokstate. Rechts van het complex kijk je uit over de jachthaven.

Vroeger veel bevrijvigheid

Deze regio wordt al sinds de prehistorie bewoond. Het Delfzijl zoals we dat nu kennen ontstond in de 13de eeuw aan de monding van de Delf, het huidige Damsterdiep. In 1317 werden er drie zijlen (sluizen) in de Delf aangelegd. Hierdoor werd Delfzijl een strategisch punt voor de handelsroute vanuit Groningen en het scheepvaartverkeer op de Eems. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd de plaats een schans met grachten en bastions. Hierna groeide Delfzijl uit tot een internationale havenplaats. In de tweede helft van de vorige eeuw werd de regio door de overheid aangewezen als gebied voor economische ontwikkeling en startte de aanleg van een diepzeehaven. Met diverse scheepswerven en een groot chemiepark is Delfzijl een van de grootste havensteden van Nederland. Deze rondwandeling van ongeveer 7 kilometer leidt je langs de havens van Delfzijl en diverse aan de scheepvaart gerelateerde bezienswaardigheden.

Havenstad Delfzijl

jimbo

image.w500

Jimbo

Delfzijl ontstond in de 13-de eeuw aan de monding van de Delf, het huidige Damsterdiep. In 1317 werden er drie zijlen (sluizen) in de Delf aangelegd, waardoor de handel, de scheepvaart en dus ook het aantal inwoners toenamen. In 1580, tijdens de Tachtigjarige Oorlog, bouwden de watergeuzen de Kleine Schans. Deze schans viel al snel in handen van de Spaanse bezetters. In 1591 veroverden Prins Maurits en Graaf Willem Lodewijk de schans. Onder leiding van vestingdeskundige en veldheer Johan van den Kornput werd de schans versterkt met grachten, een vestingwal, bastions en singels.

Hiervan is nog slechts een deel zichtbaar. Later groeide de schans uit tot een internationale havenplaats. In 1825 behoorde Delfzijl tot de allerlaatste Nederlandse plaatsen waaraan stadsrechten werden toegekend.

Deze rondwandeling van ongeveer 4 kilometer leidt je langs cultuurhistorische bezienswaardigheden in Delfzijl. Startpunt van de route is: Molen Adam op Molenberg 21.

Cultuurhistorisch ommetje

In dit verhaal ga je terug naar plekken die een rol hebben gespeeld in de rijke historie van Farmsum. Vroeger van strategisch belang vanwege de ligging aan de monding van de Eems. 

We gaan terug naar de tijd van de Ripperda’s in de middeleeuwen en word je bewust van hun rol in de ontwikkeling van de provincie Groningen en daarbuiten. Enkele elementen uit die periode zijn nog te vinden in Farmsum, een dorp dat deel uitmaakt van de gemeente Delfzijl. We  lopen langs de oudste Joodse begraafplaats van Groningen en één van de weinige geselpalen die nog in Nederland zijn overgebleven, tegenover het huis dat eens een gevangenis was en het naastgelegen huis waar eens de beul woonde.   
In Farmsum staat een in romanogotische stijl gebouwde, protestantse kerk met een indrukwekkende geschiedenis. Tijdens restauratiewerken in 2011/2012 zijn grafzerken van dominees, kooplieden en lokale adel aangetroffen en nu tentoongesteld. Twee zijn telgen van de machtige families Ripperda en Onsta. 
 
De kerk is op bepaalde tijden opengesteld voor een rondleiding: 
* Elke  zaterdag in juni, juli, augustus en tot half september van 14.00-16.00 uur
* jaarlijks op de Monumentendagen in het tweede weekend van september: in 2019 op 14 en 15 september van 10.00-17.00 uur. 

* U kunt ook op verzoek een rondleiding aanvragen, mail dan naar  dhr. Piet Lanting: p.lanting@hetnet.nl 

* Maandelijks worden orgelconcerten  georganiseerd, de programma’s vindt u op  www.groningenorgelland.nl/agenda/index1.php

--- meer lezen ---

Ontstaan van Farmsum
Het noordwestelijke oude deel van Farmsum is gelegen op een wierde. Omstreeks het jaar 1000 na Chr. wordt voor het eerst gesproken over het dorp Farmsum: Fretmarashem. De naam laat zich verklaren als ‘woonplaats van Fretmar (vermaard door vrede)’. In het jaar 1228 is sprake van Fermeshem. Aan het einde van de 14de eeuw wordt de naam als Fyrmesen geschreven en nog later als Fermissum en Farremsem. De rechtspraak, ook de proosdij over het oosten van Fivelingo en de Oldambten, is dan in handen van de Ripperda’s, de bewoners van het Huis te Farmsum.
Delfzijl, waar Farmsum deel van uitmaakt, wordt voor het eerst genoemd op een oorkonde in 1303.
Wandel in anderhalf uur door de geschiedenis van Farmsum (3,5 km).
Samengesteld door: Milou van der Heide, Bibi Vierdag, Cor Kappen, Ype Poortinga. 
Support: Lammert Hekman (Het Lokaal)
Bronnen: Groninger Archieven; Molendatabase; de Verhalen van Groningen; Emile Wiersum; Wikipedia, Farmsum.net


De kronieken van Farmsum

De Delfzijlse wijk Oud-West ligt ten opzichte van het centrum aan de overkant van de gracht. De wijk wordt daarom ook wel ‘Over de gracht’ genoemd. Een andere naam is de Zeeheldenbuurt, omdat de straatnamen naar zeelhelden zijn vernoemd. Het oudste gedeelte van Oud-West is gebouwd in de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw. Veel van de gebouwen zijn gebouwd in de stijl van de Amsterdamse School. Kenmerkend aan deze stijl is het baksteen en de versieringen in de gevels. Deze versieringen zijn ook van baksteen of anders van natuursteen. De gevels zijn vaak plastisch. Ook typerend zijn de laddervensters, steile daken en torentjes. Deze korte rondwandeling leidt je door de straten van Oud-West. Laat je verrassen door de vele bouwkenmerken van de Amsterdamse School die je in de gebouwen zult herkennen. Startpunt van de route is het gemeentehuis (Johan van den Kornputplein 10).

Amsterdamse School

Het is begin jaren 30 van de vorige eeuw. In Hotel Van Hasselt in Delfzijl wordt een lezing gegeven door de Fransman Jean Duclos. Na afloop vertrekt een gezelschap naar het huis van de familie Poppinga om na te praten. Ook professor Duclos is aanwezig; hij zal bij de familie logeren. Gastheer Koenraad Poppinga brengt de boerendochter Beetje Liewens op de fiets naar huis. Bij terugkomst wordt hij vanuit zijn eigen huis doodgeschoten. 

Commissaris Maigret wordt vanuit Parijs naar Delfzijl gestuurd, omdat er bij de moordzaak mogelijk een Fransman (prof. Duclos) betrokken is.  

Deze ontdekkingstocht naar het oplossen van de moord begint gelijk als in het boek bij het treinstation in Delfzijl en eindigt ergens in Delfzijl als een ‘crime passionel’.

---
Deze route is het kader van Boekenweek 2021 samengesteld door Biblionet in samenwerking met Storytrails en  overgedragen aan Eemsdelta.
Tijdens de route worden relevante onderdelen uit het boek voorgelezen door Tet Luursema.

Maigret, 'geboren' in Delfzijl

In deze dagwandeling veel water. De route voert deels over het jaagpad langs het Damsterdiep, waarover vanaf 1650 een trekschuit voer. Bij de wierdedorpen Biesum en Uitwierden loopt de wandeling langs een oude dobbe.

Waterwegen en zijlen

INSTRUCTIE TEKST VOOR OPBOUW ROUTE.
1. Verzamelen foto's en verhalen (bij voorkeur incl. jaartallen zoals bijvoorbeeld het verhaal van Harry Bakker over de Sporthal) via het verzamelbericht in Facebook groep: Je bent Delfzielster als....
2. Op basis van de reacties wordt dit concept steeds bijgesteld: meerdere foto's, betere foto's, uitgebreidere verhalen, juiste positionering, etc.
Als concept is het alleen vindbaar via deze URL. Pas nadat het definitief is word het vrijgegeven aan alle Storytrails gebruikers en sites als VisitWadden. De punten (Storypoints) die je nu via de app. (scannen QR-code) vanuit je huiskamer kunt inzien, kun je in de definitieve versie alleen beleven als je daadwerkelijk op de betreffende locatie bent.
2. Corrigeer dit concept via opmerking onder betreffende bericht 
NB de foto''s worden steeds geplaatst op plek van de fotograaf

Overigens via Touripedia komen dergelijke Storypoints dan bijna automatisch in routes terecht (Stemmen op https://www.toukomst.nl/projecten/touripedia/ ) 


IS DE ROUTE KLAAR, wordt deze tekst vervangen een uitnodiging (Veur & Deur Delfsielters) om deze route te gaan beleven.

Foto: Boerderij Betingeheem 1960

Delfzijl-Noord in de jaren '60

Of je nu een kommetjes jager bent of een gewone wandelaar. Alles kom je tegen op deze 15 km tocht door de landerijen en bosschages tussen Delfzijl en Appingedam. 

op de foto: Marsum uit wierdenenterpen.nl

(K)ommetje Delfzijl - Appingedam

Water is belangrijk voor Appingedam. Door haar ligging aan het Damsterdiep (voorheen De Delf) en de open verbinding met de zee kon de stad uitgroeien tot een belangrijke handelsplaats met een bloeiende economie. Tot halverwege de 20e eeuw was Appingedam het onbetwiste centrum van de regio. Langs het Damsterdiep staan de gebouwen die herinneren aan deze economische bloeiperiode en de rol die Appingedam speelde in de regio. Langs en vanaf het water is de geschiedenis van de stad goed te ‘lezen’.

Eemsdelta