Een wandeling door de Graanrepubliek die Frank Westerman zo mooi heeft beschreven. Het landschap maakt de geschiedenis tastbaar: de rijkdom van de herenboeren, de graanbaronnen en het harde leven van de boerenarbeiders en -meiden.

De Graanrepubliek

original

image.w500

Jimbo

Er is in heel Nederland geen plek te vinden als het Oldambt in Noordoost-Groningen. De grond is er zwaar maar zeer vruchtbaar en uitstekend geschikt voor het verbouwen van graan, koolzaad en luzerne. Het is niet voor niets dat het Oldambt bekend staat als ‘de graanrepubliek’. Onder vogelaars is het gebied zeker zo beroemd, maar dan vanwege de vele roofvogels die hier te vinden zijn, met name de grauwe kiekendief.
Aan de andere kant van de zeedijk ligt de Dollard, een uithoek van de Waddenzee en het estuarium waarin de Eems uitmondt. De Dollard is nu samen met de Westerschelde het enige natuurlijke overgangsgebied tussen zoet en zout water en een enorm belangrijk gebied voor vogels. 
Deze route volgt de kleine landweggetjes door het Oldambt naar Nieuw Statenzijl, waar, op de grens met Duitsland, de Westerwoldse Aa in de Dollard uitmondt en waar de vogelkijkhut de Kiekkaaste staat. Verwacht hier niet de vakantiedrukte van de Waddeneilanden – dit deel van het Waddengebied is stil, open en agrarisch en heeft een unieke eigen sfeer.


Dollard en Oldambt

publishedTestRoute

Polder Breebaart is de jongste landaanwinningspolder van Groningen. Het gebied werd pas in 1979 ingepolderd maar werd als landbouwgebied niet lang gebruikt. Het Gronings Landschap beheert het gebied en laat het zilte Dollardwater bij hoogtij weer naar binnen stromen, waardoor een brakwater-getijdegebied ontstaat – inmiddels een zeldzaamheid in Nederland. 
Aan de andere kant van de dijk licht de punt van Reide, een prachtig stukje kwelder waar met name bij hoog water veel vogels te vinden zijn.
Deze korte route voert je langs twee werelden: de binnendijkse, beschutte brakwatermoerassen en langs de uitzichtpunten over de buitendijkse, open vlakte van de Punt van Reide. Beide hebben hun eigen vogelwereld. Deze route is het hele jaar door aantrekkelijk, maar met name in voor- en najaar, wanneer de vogelaantallen het hoogst zijn en de vogels vaak van dichtbij te zien zijn. 

Breebaart en Punt van Reide

publishedLiveRoute

Deze regio wordt al sinds de prehistorie bewoond. Het Delfzijl zoals we dat nu kennen ontstond in de 13de eeuw aan de monding van de Delf, het huidige Damsterdiep. In 1317 werden er drie zijlen (sluizen) in de Delf aangelegd. Hierdoor werd Delfzijl een strategisch punt voor de handelsroute vanuit Groningen en het scheepvaartverkeer op de Eems. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd de plaats een schans met grachten en bastions. Hierna groeide Delfzijl uit tot een internationale havenplaats. In de tweede helft van de vorige eeuw werd de regio door de overheid aangewezen als gebied voor economische ontwikkeling en startte de aanleg van een diepzeehaven. Met diverse scheepswerven en een groot chemiepark is Delfzijl een van de grootste havensteden van Nederland. Deze rondwandeling van ongeveer 7 kilometer leidt je langs de havens van Delfzijl en diverse aan de scheepvaart gerelateerde bezienswaardigheden.

Havenstad Delfzijl

Delfzijl ontstond in de 13-de eeuw aan de monding van de Delf, het huidige Damsterdiep. In 1317 werden er drie zijlen (sluizen) in de Delf aangelegd, waardoor de handel, de scheepvaart en dus ook het aantal inwoners toenamen. In 1580, tijdens de Tachtigjarige Oorlog, bouwden de watergeuzen de Kleine Schans. Deze schans viel al snel in handen van de Spaanse bezetters. In 1591 veroverden Prins Maurits en Graaf Willem Lodewijk de schans. Onder leiding van vestingdeskundige en veldheer Johan van den Kornput werd de schans versterkt met grachten, een vestingwal, bastions en singels.

Hiervan is nog slechts een deel zichtbaar. Later groeide de schans uit tot een internationale havenplaats. In 1825 behoorde Delfzijl tot de allerlaatste Nederlandse plaatsen waaraan stadsrechten werden toegekend.

Deze rondwandeling van ongeveer 4 kilometer leidt je langs cultuurhistorische bezienswaardigheden in Delfzijl. Startpunt van de route is: Molen Adam op Molenberg 21.

Cultuurhistorisch ommetje

In dit verhaal ga je terug naar plekken die een rol hebben gespeeld in de rijke historie van Farmsum. Vroeger van strategisch belang vanwege de ligging aan de monding van de Eems. 

We gaan terug naar de tijd van de Ripperda’s in de middeleeuwen en word je bewust van hun rol in de ontwikkeling van de provincie Groningen en daarbuiten. Enkele elementen uit die periode zijn nog te vinden in Farmsum, een dorp dat deel uitmaakt van de gemeente Delfzijl. We  lopen langs de oudste Joodse begraafplaats van Groningen en één van de weinige geselpalen die nog in Nederland zijn overgebleven, tegenover het huis dat eens een gevangenis was en het naastgelegen huis waar eens de beul woonde.   
In Farmsum staat een in romanogotische stijl gebouwde, protestantse kerk met een indrukwekkende geschiedenis. Tijdens restauratiewerken in 2011/2012 zijn grafzerken van dominees, kooplieden en lokale adel aangetroffen en nu tentoongesteld. Twee zijn telgen van de machtige families Ripperda en Onsta. 
 
De kerk is op bepaalde tijden opengesteld voor een rondleiding: 
* Elke  zaterdag in juni, juli, augustus en tot half september van 14.00-16.00 uur
* jaarlijks op de Monumentendagen in het tweede weekend van september: in 2019 op 14 en 15 september van 10.00-17.00 uur. 

* U kunt ook op verzoek een rondleiding aanvragen, mail dan naar  dhr. Piet Lanting: p.lanting@hetnet.nl 

* Maandelijks worden orgelconcerten  georganiseerd, de programma’s vindt u op  www.groningenorgelland.nl/agenda/index1.php

--- meer lezen ---

Ontstaan van Farmsum
Het noordwestelijke oude deel van Farmsum is gelegen op een wierde. Omstreeks het jaar 1000 na Chr. wordt voor het eerst gesproken over het dorp Farmsum: Fretmarashem. De naam laat zich verklaren als ‘woonplaats van Fretmar (vermaard door vrede)’. In het jaar 1228 is sprake van Fermeshem. Aan het einde van de 14de eeuw wordt de naam als Fyrmesen geschreven en nog later als Fermissum en Farremsem. De rechtspraak, ook de proosdij over het oosten van Fivelingo en de Oldambten, is dan in handen van de Ripperda’s, de bewoners van het Huis te Farmsum.
Delfzijl, waar Farmsum deel van uitmaakt, wordt voor het eerst genoemd op een oorkonde in 1303.
Wandel in anderhalf uur door de geschiedenis van Farmsum (3,5 km).
Samengesteld door: Milou van der Heide, Bibi Vierdag, Cor Kappen, Ype Poortinga. 
Support: Lammert Hekman (Het Lokaal)
Bronnen: Groninger Archieven; Molendatabase; de Verhalen van Groningen; Emile Wiersum; Wikipedia, Farmsum.net


De kronieken van Farmsum

De Delfzijlse wijk Oud-West ligt ten opzichte van het centrum aan de overkant van de gracht. De wijk wordt daarom ook wel ‘Over de gracht’ genoemd. Een andere naam is de Zeeheldenbuurt, omdat de straatnamen naar zeelhelden zijn vernoemd. Het oudste gedeelte van Oud-West is gebouwd in de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw. Veel van de gebouwen zijn gebouwd in de stijl van de Amsterdamse School. Kenmerkend aan deze stijl is het baksteen en de versieringen in de gevels. Deze versieringen zijn ook van baksteen of anders van natuursteen. De gevels zijn vaak plastisch. Ook typerend zijn de laddervensters, steile daken en torentjes. Deze korte rondwandeling leidt je door de straten van Oud-West. Laat je verrassen door de vele bouwkenmerken van de Amsterdamse School die je in de gebouwen zult herkennen. Startpunt van de route is het gemeentehuis (Johan van den Kornputplein 10).

Amsterdamse School

In deze dagwandeling veel water. De route voert deels over het jaagpad langs het Damsterdiep, waarover vanaf 1650 een trekschuit voer. Bij de wierdedorpen Biesum en Uitwierden loopt de wandeling langs een oude dobbe.

De Hoofdwacht

Adresgegevens

Routes in de buurt